Yaya Yürüyüş Yolu Nasıl Yapılır? Yürüyüş Yolu Çeşitleri Nelerdir?

YAYA YÜRÜYÜŞ YOLU

Bir bahçede kaldırımlar, teraslar, yaya yürüyüş yolu gibi sert zeminler için en dayanıklı, doğa ile barışık ve estetik zemin kaplamaları şüphesiz ki doğal taşlardır. Kullanıldıkları her yerde son derece uyumlu ve doğal bir görünüm sergilerler. Zemin kaplama malzemeleri peyzaj tasarımının yeryüzü üzerindeki ilk ve önemli basamağını teşkil eder. Zeminin değişik malzeme, boyut, renk ve dokuda kaplanması, kaplama materyalinin teknik ve estetik özellikleri yanında tasarım yönünden birçok işlevlere de sahip olması gerekir.

İlk çağlardan günümüze yolların döşemesi çok doğal olarak doğal taşlardan yapılmıştır. Doğal taşın sağlanılabilir olması ve diğer endüstriyel döşeme ürünlerinin bulunmayışı, yüzyıllar boyunca doğal taş döşemeleri zorunlu hale getirmiştir. Yaya yolları için taş döşeme kaplamalarının çekiciliği, dekoratif özelliği onu günümüzde de vazgeçilmez hale getirmiştir.

Yaya yürüyüş yolu malzeme seçimi ve özellikleri

• Yaya yollarında kullanılacak olan taşın yüzey kalitesi ve taş boyutları, yolun kullanışlı olup olmamasını etkileyen önemli bir faktördür. Yolun estetikten önce fonksiyonel olması gereklidir. Bu yüzden yolun hangi amaçlara hizmet edeceği tasarımcı tarafından önceden tesbit edilmeli ve yaya yürüyüş yolu için kullanılacak taşın nitelikleri belirlenmelidir.
• Tasarlanacak olan yolda bir bebek arabası, yürüteç veya tekerlekli sandalye geçirme ihtiyacı var mı? Yol yalın ayakla kullanılacak mı (havuz kenarı vb.)? Bu gibi soruların cevaplarını tasarım aşamasında belirleyerek doğru malzeme seçimleri yapmak tasarımın başarısı açısından oldukça önemlidir.

Yaya yürüyüş yolu bakımı

• Yolun bakımı kolay olmalıdır.
• Atmosferik koşullara karşı dayanıklı olmalıdır.
• Üzerinde su biriktirmeyecek şekilde eğimi verilerek, su drenajı sağlanarak yayalara konforlu bir yürüyüş imkanı tanımalıdır. (Bkz. Drenaj nasıl yapılır? Drenaj Çeşitleri Nelerdir?)

Yaya yürüyüş yolunun estetik olması

• Tasarlanacak yol estetik olmalıdır.

İnformal veya formal yaya yürüyüş yolu tasarımı

• Doğal bir ortamda, ebatlanmamış doğal formlu taşlar ile genellikle harçsız olarak informal hatlara sahip bir yol tasarlanırken, bina girişi gibi prestij alanlarda genellikle ebatlanmış taşlarla harçlı olarak düzenlenen formal yollar tercih edilmelidir.

Yaya yürüyüş yolu ile yönlendirme ve tarihi yapıya uygunluk

• Yaya yolları, yönlendirici bir unsur olduğundan, tasarımcı kullanıcıları manzara noktalarına yönlendirebilir veya kötü görüntülerden uzaklaştırabilir. Bazı yerlerde döşeme malzemesini değiştirerek kullanıcılar için bahçe daha gizemli bir hale getirilebilir ve ziyaretçilerin alanı keşfetme isteği arttırılabilir. Buna ek olarak inşa edilecek yol, alanın tarihi ve kültürel yapısı ile doğru orantılı olarak tasarlanmalıdır.

Yaya yürüyüş yolu genişliği

• Yaya yolları için en az 1,5 m’lik bir genişlik olmalıdır. Yaya yürüyüş yolu genişliği hesaplanırken tavsiye edilen minimum genişlik olan 1,5 m’lik genişliğe 0,75 m ve katları eklenerek hesaplanmalıdır. Ancak yaya yürüyüş yolu genişliğini azaltan yangın musluğu (hidrantı), ağaç, telefon kulubesi, çöp kutusu, çeşme, trafik lambası, trafik işareti, heykel, büfe vb. gibi kent mobilyaları göz önünde bulundurulmalıdır.
•  Yaya yolu eğimlerinde boyuna eğimin yol eksenine paralel olması, enine eğimin ise yol eksenine dik yönde olmasına dikkat edilmelidir.

Yaya yolu kaplama malzemelerini işlevsel gereksinim ve fiziksel görünüm yönünden gruplandırılması

• Düzgün yüzeyli kaplama malzemeleri: Düzgün veya ince dokulu kaplama birimleri ve işlenmiş yüzeyli sürekli malzemelerdir.
• Kaba yüzeyli kaplama malzemeleri: Küp taş, serbest çakıl ve çim üstüne yerleştirilmiş döşeme birimleri gibi pürüzlü yüzeyli taşlardır.

Düzgün yüzeyli veya kaba yüzeyli kaplama malzemesi seçimi

Bir düzenleme ve tasarı planlanırken, döşeme yapılacak alanın şeklinin belirlenmesine yardımcı olması için kullanılacak olan taşın türü seçilmelidir. İlk önce ihtiyaçlar doğrultusunda, dar veya geniş bir yürüyüş yolu mu, yoksa teras mı istenildiğine karar verilmelidir. Tahmin edilebildiği gibi kesme taşlar düz hatların planlanması ve uniform çizgilerin kullanımı için daha uygundur. Düzgün yüzeyli taşlar ile daha formal tasarımlar gerçekleştirebiliriz. Doğal formlu taşlar ise yaratıcılığı, düzensizliği, akışkanlığı, kıvrımları simgeler, resmiyetten uzaktır ve doğada olduğu gibi informal bir görüntü sergiler. Bahçe ve yapının uyumu söz konusu olduğu için bu taşların türü belirlenmelidir. Kesme taşlar yürümek, masa ve sandalye koymak için üniform hatları ve düz yüzeyleri oluşturmada yardımcı olurken, doğal formlu taşlar organik hatları yaratmada yardımcı olur, aralıklı döşenmeleri sebebiyle aralarına bitkiler yerleştirilebilir.

ADIM TAŞI PATİKA YAYA YÜRÜYÜŞ YOLU

Adım taşları ile yol yapımı, bahçe içerisinde yaya sirkülasyonunu sağlayabilen en minimalist tasarım şeklidir. Adım taşları ile yapılan yolları inşa etmek ucuz ve kolaydır. Arazi plastiği ile çok fazla oynamayı gerektirmez. Tipik olarak çim, yer örtücü, toprak örtüsü, kabuk malç veya çakıl içerisinde yapılır. Genellikle doğal yarılmış informal şekilli taşlar kullanılarak düzenlenir. Adım taşları, informal bahçeler ve doğal peyzajlar için çok iyi bir seçimdir. Fakat aynı zamanda formal bahçeler içinde de kesilmiş düzgün yüzeyli blok taşlar olarak da kullanılmaktadır.

Bakımı minimuma indirmek ve yürüyüş yolunun kenarındaki bitkilerin yolun üzerine gelmesinden korumak için adım taşları ile oluşturulacak patikanın ve bitişik bitkilerin doğru planlanması gereklidir. Başka bir deyişle, ya kompakt kenar bitkileri kullanılmalı ya da patika yolun kenarında bitkilerin büyüyebileceği mesafe bırakılarak yolun bitkiler tarafından işgal edilmesi önlenmelidir.

Taşların seçimi ve uygulaması

Yeterince büyük taşlar kullanıldığı taktirde tek sıra halinde dizilebilir. Hoş bir görüntü sergilemek için adım taşlarının biri hafifçe sağa bir sonraki hafifçe sola doğru kaydırılarak bir kişinin doğal yürüyüşüne denk olacak şekilde bir sıralama da yapılabilir. Tek sıra düzenleme dışında bir desen halinde büyüklü küçüklü taşlardan döşenmiş olarak da kullanılabilir. Üzeri cilalı taşlar nemli ortamlarda kullanıldığı zaman kaygan olabilir. Bu nedenle cilalı taşlar yerine aynı kalınlıkta işlenmiş taşlar kullanılırsa daha fonksiyonel ve hızlı bir yürüyüş sağlanır. Kullanılacak taşların kalınlığı en az 3 – 4 cm olmalıdır. Kırılmaya karşı dayanıklı taş türleri tercih edilmelidir. Ülkemizde bu tip yollar için genellikle kayrak taşı kullanılmaktadır.

Adım taşı yaya yürüyüş yolu uygulama esasları

• Uygulamaya başlamadan önce yol güzergahı belirlenip alana çizilir.
• Kullanılacak olan taşlar istenilen yol güzergahı boyunca dizilir. Dizilme işlemleri sırasında bir insanın normal bir yürüyüşle atacağı adım mesafesi göz önünde bulundurulmalıdır. Bir kişinin normal bir adımının genişliği yaklaşık olarak 60 cm dir. Kullanılacak taşlarda adım taşı aralığı  mesafesine ve kişinin sendelemeden inşa edilecek yolda yürümesine imkan sağlamalıdır.
• Taşların etrafı bir bahçe aleti yardımıyla işaretlenmeli ve taş kenara alınmalıdır.
• Daha sonra işaretlenen alan kazılmalıdır. Her taşın kazı derinliği taşın kalınlığına ve üst yüzeyin hangi seviyede olmasının istenildiğine bağlıdır. Çimin içine yerleştirilecek taşlar için, üzerinden çim kesilebilecek düzeyde alçak bir şekilde yerleştirilirken, malçla veya yerörtücülerle kombine edilmiş bir adım taşı yolu düzenlenecekse taşın zeminden biraz yüksek olması gereklidir. Eğer alan sürekli ıslak ise taşlar biraz daha yüksek dizilerek temiz kalması sağlanabilir. Kullanılacak taşların aynı kalınlıkta olmaması durumunda taşın altı daha derin kazılmalı ve üst kotu diğer taşlarla aynı seviyede olacak şekilde tesis edilmelidir.
• Kazılan alanların içerisine bir miktar kum serilmelidir. Çünkü taşların taban yüzeyi düzgün olmayabilir ve engebeli kalması durumunda taşlar yerinden oynayabilir. Altına serilen kum sayesinde bütün engebeler doldurulup ortadan kaldırılır.
• Taşlar yerlerine yerleştirilir ve sağlamlığından emin olunur. Bir su terazisi yardımıyla düzlüğü kontrol edilir.

Su içerisinde tesis edilen adım taşları

Peyzaj düzenlemesine uygun olacak şekilde sığ bir gölet veya akarsu içerisine adım taşları uygulanabilir. Bu uygulama estetik bir şekilde iki kıyı arasında geçişi sağlarken, aynı zamanda kullanıcılara farklı izleme noktaları da oluşturabilir. Formal bahçelerde dairesel veya dikdörtgen şeklinde düzgün kesilmiş plakalar kullanılırken, daha doğal bahçelerde informal hatlarda taşlar kullanmak tasarım ile bütünlük sağlamaya yardımcı olacaktır. Her iki durumda da yol taşlarının seçilmesi konusu tasarımcıya kalmıştır. Yapım şekli olarak zikzak halde gelen yollar düz yollardan daha yaygın kullanılır. Kullanılacak taşlar, üzerinde yürünebilecek kadar geniş olmalıdır ve aralarında 30 – 40 cm mesafe olmalıdır.

Adım taşlarının yerleştirilmesi

Adım taşlarının suya yerleştirilmesi için çeşitli metotlar vardır. Dikkate alınacak noktalar; suyun derinliği, taşın boyutları ve düz olması ve su yatağının temelinin düz olması durumudur. Her durumda önemli olan taşın yerleştirildikten sonra stabil olmasıdır. Bunun tek yolu da taşın düz ve iyi sıkıştırılmış bir zemine
yerleştirilmesidir. (Bkz. Sıkıştırılmış zemin nedir?)Düz yüzeyli büyük taşları doğrudan suyun dibine koyulabilir. Ancak direkt olarak koyulamadığı durumlarda taşa bir yuva yapılması gereklidir.

Eğer, su geçirmez tabaka beton yerine bükülebilir bir ayırıcı örtü elemanıysa, taş yerleşimi esnasında örtünün yırtılmaması için ekstra önlemler alınmalıdır. Bu durumda taş ile su geçirmez tabaka arasına ilave bir eleman koyularak yırtılmalara karşı önlem alınmalıdır.

Taşları yerleştirmeye başlanıldığı zaman, kullanılacak taşların boyut ve sayısına karar verilip, gelecekleri noktalar açılıp doldurulmalıdır. Tüm taş kullanılan projelerde olduğu gibi taşın oturacağı zemin taşın kendisi kadar önemlidir. İyi drene olmuş zeminler adım taşlarının yerleştirilebilmesi için idealdir. Diğer tüm zemin tipleri için 10 – 40 cm arası drene olabilen çakıl dolgusu kullanılmalıdır. Adım taşlarıyla yapılacak olan düzenlemede temel şart ilk adımın güvenle atılmasıdır. İlk adımın güvenli olması ikincisinin düzenli olmasına, bu da üçüncüsünün düzenli olmasına vs. sebep olur. İlk taşın düz ön yüzeyi yolun bitişi ile başlatılarak düzgün bir yol güzergahı sağlanır.

Su içerisinde tesis edilen adım taşlarında yaya güvenliğinin sağlanması

• Adım taşlarını sudan yeterince yükseğe koyulmalıdır ki yürüyüş yolu düzgün olsun.
• Islak taşlar genellikle kaygan olmaktadır ve sürekli ıslak kalmaları durumunda üzerlerinde yosun oluşabilmektedir. Bunun olması durumunda taşlar daha da kaygan olmaktadır. Bu sebeple taşların çeşmeler ve şelaleler yakınına kurulmasından kaçınılmalıdır.
• Kumtaşı gibi delikli taşlar granit gibi deliksiz taşlardan daha kolay yosun oluşturmaktadırlar. Bir kayganlık oluşması durumuna karşın sürekli yüzeyi kontrol edilmelidir ve oluşması durumuda bir fırça ile temizlenmelidir.
• Düzensizlik ve oynamanın önüne geçilmesi için iki taraftan da taşlar üzerinden yürünerek kontrol edilmelidir. Zamanla dengesizleşen taşların değiştirilmesi gerekmektedir.

SERBEST ÇAKIL YAYA YÜRÜYÜŞ YOLU

Yaklaşık olarak aynı büyüklükte olan çakıl taşlarının herhangi bir bağlayıcı harç malzemesi kullanmadan serbest olarak serilmesi ile inşa edilen yollardır.

Bir çakıl yol; düz ya da kavisli, dar veya geniş olarak istenilen ebatlarda inşa edilebilir. Çünkü kesilmiş taşlar gibi blok halinde bir materyal kullanılmadığı için herhangi bir boyut ve şekil sınırlamaları yoktur. Çakıl yolların yapımı ucuz ve kolaydır. Bu tür yollarda yağmur sonrasında drenaj problemleri oluşmaz. Çünkü yüzeye düşen su hızla drene olur. Bakımı kolaydır.

Düz bir alanda sadece kenar bordürleri koymak yeterli olurken, eğimli bir alanda çakıl yol tesis etmek istenildiği zaman mutlaka teraslar halinde düzenleme yapılmalıdır.

Yoğun sirkülasyona sahip binaların girişlerinde, resmi alanlarda çakıl yolların inşa edilmesi uygun değildir. Çünkü çakıl taşları üzerinde resmi bir ayakkabı ile yürümek kullanıcılar için fonksiyonel ve konforlu olmayacaktır. Fakat bu tür bir alanda inşa edildiği taktirde mutlaka içerisine adım taşları yerleştirilerek yürüyüş kolaylaştırılmalıdır.

Çakıl yaya yürüyüş yolu uygulama şekli

Şekil’de çakıl yol uygulama aşamaları sırasıyla görülmektedir. Buna göre; çakıl yol uygulaması yapılacak alanda öncelikle yolun sınırları belirlenir ve mevcut toprak yaklaşık olarak 8- 10 cm derinliğinde kazılarak alandan uzaklaştırılır. Kazılan alana yabani ot kontrolünü sağlayabilmek için geotekstil keçe serilir. Çakıl taşları stabil bir materyal olmadığı için herhangi bir sınırlayıcı elemana, kenar bordürlerine ihtiyacı vardır. Sınırlama elemanları; taş, ahşap, plastik vb. materyaller olabilir. Bordür dizildikten sonra çakıl taşları alanın içerisine dökülür ve daha sonra yıkanarak sıkıştırılır. Sıkıştırma işlemi kompaktör denilen sıkıştırıcı bir aletle veya ağır bir silindir yardımıyla yapılabilir.

Çakıl mozaik yer döşemesi ile yaya yürüyüş yolu

Çakıl mozaik, uygulandığı yöredeki malzeme çeşitliliğine göre değişik renk ve formlarda özellikle 18.yy başlarından itibaren bitkisel ve geometrik desenlerle Akdeniz mimarisinin vazgeçilmez unsurlarından biri olarak değerinden hiçbir şey kaybetmeksizin günümüze kadar gelebilmiş bir el sanatıdır.

Çakıl mozaik sanatı halk dilinde; podima döşeme, çakıl kakma, Rodos bezemesi, karfato, çivileme gibi isimlerle de anılmaktadır. Çakıl mozaik sanatında kullanılan taşların tamamı doğal form ve renklerde olup geçen 5000 yılda olduğu gibi bugün de tek tek elle toplanıp tek tek elle dizilmektedir. Çakıl mozaik uygulamalarında, çakıl taşları neredeyse narin mücevherler gibi görünürler. Maliyeti yüksek ve yapımı zordur. Taşlar genellikle çimento ve kum ile oluşturulan kuru harcın içerisine dik olarak yerleştirilir. Taşlar dizildikten sonra sulanarak sabitlenir. Oldukça sağlam ve yüzyıllar boyu görkemini kaybetmeden yansıtmaya devam eden bir döşeme şeklidir.

Çakıl mozaik yer döşemesi uygulama şekli

Çakıl mozaik uygulaması çakıl taşlarının dik olarak tek tek elle dizilmesiyle gerçekleştirilir. Bir m² alan için yaklaşık 2500 adet taş dizilir. Uygulamaya başlamadan önce mimari proje üzerinde oluşturulan desenin kalıpları imal edilir.

Şekilde çakıl mozaik yer döşemesinin uygulama şeklinde görüldüğü gibi öncelikle uygulama yapılacak alanın zeminine, çimento ve kum karışımı olan kuru harç serilir. Daha sonra kalıplar kuru harç üzerine yerleştirilir ve çakıllar dizilmeye başlanır. Kalıplar kaldırıldıktan sonra geriye kalan alanlara farklı bir renkte çakıl taşı dizilerek uygulama tamamlanır. Bir lata yardımıyla taşların bir hizaya gelmesi sağlanır ve sulanarak altındaki ve aralarındaki kuru harcın donmasıyla birbirine kenetlenmesi gerçekleştirilir. Uygulamanın yapılabilmesi için 8 cm derinliğinde bir döşeme alanına ihtiyaç vardır. Günümüz teknolojisinde taşları kesebilen makinaların üretilmesiyle fileli çakıl mozaik karoları oluşturulmaya başlanmıştır. Uygulama derinliğinin kısıtlı olduğu veya taş yükünü taşıyamayacak alanlarda fileli uygulamalar yapılabilmektedir. Bu uygulama için gerekli olan derinlik 3 cm dir. Taşlar kesilmiş yüzeyleri filelerin üzerine yapıştırılmak suretiyle imal edilir.

Dekoratif doğal yarılmış taşlar ile oluşturulmuş yüzeyler

Doğal olarak yarılmış taşlar, kaplama yapılacak alanlar için en ekonomik doğal taşlardır. Tesisi ve bakımı kolaydır. İki şekilde inşa edilebilir.

Çakıl ve kum temelli yollar:

Ara derzleri çakıl, ağaç kabuğu malç, çim veya yerörtücü bitki olabilir.

Beton derzli yollar:

Temeli ve ara derzleri beton olan yollardır. Estetik bir görünüş için ara derzlerdeki betonun içerisine renkli çakıl taşları batırılarak farklı bir uygulama yapılabilir.

Yolun tasarımı ve uygulama şekli

• Öncelikli olarak yürüyüş yolunun istenilen genişliği belirlenir.
• İkinci adımda yolun hangi amaca hizmet edeceği belirlenerek derz olarak hangi malzemenin kullanılacağı saptanır.
• Yolun kotları belirlenerek kazıklar çakılır ve bütün yol inşalarında olduğu gibi drenaj için yola verilmesi gereken eğim unutulmamalıdır. Ardından belirlenen eğim sonucu ipler gerilerek yolun son yüksekliği tayin edilmiş olur. Kum veya kireç ile yol sınırları çizilerek ipler sökülür.
• Belirlenen yürüyüş yolu her iki taraftan 20 -30 cm daha fazla olacak şekilde kazı işlemlerine başlanır. Bu mesafe sınırlama elemanları ve verilecek formlar için uygulamacıya çalışma alanı sağlayacaktır. Kazı, en az 10 cm çakıl, 5cm kum ve döşeme taşının kalınlığını alacak derinlikte olmalıdır. Eğer sağlam bir zemin varsa ve drenaj problemi yoksa çakılın bir kısmı hatta bazen tamamı gözardı edilebilir.
• Çakıl alana serildikten sonra sıkıştırılır ve bordür taşları dizilir.
• Daha sonra kum serilip taşlar döşenir ve ara derzleri istenilen materyal ile doldurulup taşların tabana sağlam olarak yerleştiğinden emin olunur.

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi beton derzli yol inşa edilecekse, aynı işlemler uygulanır fakat döşemenin tabanında çakıl yerine yaklaşık 5 cm yüksekliğinde beton dökülür ve ara derzlerinde beton kullanılır. Tasarlanan yol daha yoğun bir yaya sirkülasyonuna maruz kalacaksa ve hatta zaman zaman araç girişi söz konusu olacaksa beton derzli döşemeler tercih edilmesi daha fonksiyonel olacaktır.

Doğal yarılmış düzgün yüzeyli taşlar, büyük çakıl taşları ve küçük yassı kayalar ile beton harçlı olarak kombine edilerek formallik ve doğallığı birlikte bünyesinde barındıran estetik döşeme tasarımları yaratmaya olanak sağlar.

Kesilmiş ve işlenmiş doğal taşlar ile kaplanmış yüzeyler

Formal hatlarda bir yaya yürüyüş yolu veya veranda tasarımında kullanılabilecek en uygun doğal malzemedir. Düzgün bir yüzey oluşturur. Kesilmiş ve işlenmiş taşlar harçlı olarak kullanılabildiği gibi kalın plakalar çim veya çakıl derzli olarak da kullanılabilir. Tesisi zor ve pahalıdır.

Kullanılacak olan taşın seçimi yapılmadan önce alanın kullanım amacı belirlenmelidir. Kullanılacak taş atmosferik etkilere dayanıklı olmalı ve üzerinde taşıyacağı yük ve sirkülasyon yoğunluğuna dayanabilcek kalınlık ve nitelikte olmalıdır. Çünkü bu taş türü genellikle harçlı olarak döşendiği için patlama ve çatlamaların olması durumunda değişimi çok zordur.

Bir alan için kesme taş olarak kullanılacak taşın seçimini etkileyen bir diğer sebep rengin ısıyı absorbe edişidir. Eğer güneşli alana teras yapılacaksa koyu renkler güneş ışıklarını ve dolayısıyla sıcaklığı çeker; açık renkler güneş ışığını yansıtır. Beyaz mermer veya açık renk kumtaşı ve kireç taşları gün içerisinde daha soğukturlar, koyu renkli taşlar gölgeli alanlar için en iyi seçimlerdir. Buna karşın gölge bir alanda ısıdan ziyade, aydınlık veya karanlık olması tasarım için daha önemli bir faktör ise, açık renkler tercih edilmelidir. Çünkü bahsettiğimiz gibi açık renk taşlar güneş ışığını yansıtır ve mekana aydınlık hissi verir.

Kayrak, parlatılmış mermer, parlatılmış granit gibi pürüzsüz yüzeyli taşlar kesme taş olarak kullanılabilir, fakat don tutmuş veya yağmurlu havalarda yürürken kayganlaşabileceği için tehlike oluşturur. Bu tür taşların yüzeyleri işlenerek pürüzlü hale getirilirse oluşturulacak zemin daha güvenli ve fonksiyonel olacaktır.

Harçlı döşemeler daha formal duruşa sahip olduğu için ve yabani otlara karşı daha iyi bir koruma sağladığı için sıklıkla tercih edilir. Ancak bazı kötü yanları da vardır. Uygulamaları daha yavaş, pahalı ve zordur. Bütün yol veya teras zemini betonarme temel gerektirir. Beton temel dökülmeli veya mevcut beton zemin üzerine kurulmalıdır. Başka bir kötü özelliği ise rijit (kırılgan) olmalarıdır. Kırılan taşların değiştirilmesi oldukça zordur.

Harçlı kaplama taşı uygulama süreci

• Hemen hemen bütün taş yol uygulamalarında olduğu gibi öncelikle inşa edilecek yolun sınırları belirlenir ve kazı işlemleri tamamlanır. Alan sıkıştırıldıktan sonra beton temel hazırlanır. Temel en az 10 cm kalınlığında olmalıdır.
• Önemli noktalardan biri betonarme temeli her türlü kir ve tozdan korumaktır. Temiz bir betonarme yüzeyi taş ile temel arasında daha sağlam bir bağ oluşturacaktır.
• Beton temel üzerine tekrar ıslak bir harç koyularak taşlar yerleştirilmeye başlanır. Kesilmiş taş döşemede ara derzler 0,5-1 cm arası olur. Boşluklar belirlenirken derz boşluk elemanları kullanılırak standart bir döşeme yapılmalıdır.
• Taşlar serilirken, yüzey drenajı sağlanmalıdır. Yolun dış tarafına doğru verilen % 2 „lik bir eğim taş yüzeyde su birikmesini engeller.
• Ara derzler kuru veya ıslak harç ile doldurularak yol inşası tamamlanır.

Aşağıda şekilde görüldüğü gibi kum derzli uygulamalarda da harçlı uygulamalarda yapılan işlemler aynı şekilde yapılır fakat beton zemin uygulaması gerekli değildir. Kazı işlemi yapıldıktan sonra yaklaşık 10 cm derinliğinde stabilize taş veya çakıl taşı alana serilir. Üzerine 4-5 cm derinliğinde kum serilir ve taşlar dizilmeye başlanır. Tüm taşlar yerleştirildikten sonra, aralarındaki boşluklar kum veya toprak ile doldurulur. Kum kullanılması durumunda ince harç kumu kullanılır. Süpürge yardımı ile kum ara boşluklara dağıtılacaktır. Oluşacak oturmalardan doğacak boşluklar kum takviyeleri ile doldurulacaktır. Toprak dolgularında ise bitkisel toprak karışımı kullanılır. İçerisine yer örtücü bitkiler dikilebilir veya çim tohumu atılabilir. Böylece taş yüzeylerin yağış neticesinde çamur olma olasılığı ortadan kalkar ve gözü rahatsız etmeyen yeşil doku ile bütünleşmiş bir sert zemin oluşturulabilir.

Döşeme plakaları standart bir ölçüye sahip olmamakla birlikte tasarımcının isteğine bağlı olarak farklı ebatlarda kullanılabilir. Genellikle 30×30 cm, 50×50 cm, 30×60 cm gibi standart boylar üretilmesi yanında, tasarımcının kararları doğrultusunda, farklı şekillerde kesilmiş taşlar da kullanılabilmektedir. Standart bir bitkilendirmenin içerisinde kullanılan göz alıcı bir sert zemin uygulaması alanın görsel kalitesini ve dokusunu oldukça değiştirebilir.

Parke taşı yaya yürüyüş yolu

Parke taşlar, doğal materyaller içinde bulunan; sağlamlığı, kolay uygulanabilmesi ve sökülüp tekrar döşenebilmesi nedeniyle yol ve otopark zemin kaplamalarında tercih edilen önemli bir doğal taş döşeme materyalidir. 4×6 cm, 6x8cm ve 8×10 cm gibi değişik ebatlarda kullanılan granit parkeler, sağlam zemin üzerine sıkıştırılarak serilecek olan 5-8 cm kalınlıkta kum tabakası üzerine döşenirler.

Granit küp taş uygulamalarında 4×6 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 8-9 m² yer kaplanırken genellikle küçük yer döşemelerinde ve yaya yollarında tercih edilir.

6×8 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 7 m2 ve 8×10 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 5.5 m2 zemin kaplanırken yaya yollarında kullanılabildiği gibi araç yollarında da kullanıma olanak sağlar. Şekilde örneklendiği gibi standart yelpaze şeklinde döşeme deseninin dışında farklı desenlerde döşenebilmesi de mümkündür.

Parke taş uygulama şekli

• Parke taşı uygulanacak alanın zemini iyice sıkıştırılır. Stabil olması için alana çakıl serilir. Zemin sağlam değilse veya yapılacak olan yol üzerinden araç geçecekse zemine beton dökmek gereklidir.
• Uygulamada zemine göre kum veya taş tozu kullanılır.
• Taş tozu veya kum zemine serildikten sonra ilk önce bordürler harçlı olarak hizalanarak dizilir. Kullanılacak olan taş tozunun yüksekliği yaklaşık 4-5 cm dir.
• Küp taş döşenirken desen oluşturmak için ipler çekilerek alan bölümlenir. Taşlar dizilmeye başlanır ve ara derzleri doldurmak için üzerine tekrardan kum veya taş tozu serilir.
• Taşlar dizilirken drenajı sağlamak için yola verilmesi gerekn yaklaşık % 2’lik eğim unutulmamalıdır.
• Taş döşeme işi tamamlandıktan sonra yerin büyüklüğüne göre silindir veya kompaktör ile sıkıştırılma işlemi yapılmalıdır.

Merdivenler

Merdivenler, uygulama alanı, kullanılan malzeme, kullanım amacı vb. kıstaslara göre tasarlanıp çeşitli boyutlarda inşa edilir. Bazı insanlar sadece peyzaj olarak göze hoş geldiği için alanlarında merdiven isterler. Ancak söz konusu şevde eğim %10 un altında ise merdiven kullanmak tasarımcıya kalmıştır. Bunun artması durumunda ise merdiven kullanımı gereklidir .

Taş kaplanmış merdivenler

Rıht Yüksekliğinin ve Basamak Genişliğinin Belirlenmesi

Bir peyzaj düzenlemede merdiven inşa edilmek istendiği zaman ilk olarak yapılacak uygulamanın fonksiyonel ve standartlara uygun olması sağlanmalıdır. Bunun için gerekli ölçümler yapılmalıdır. Önce yatayda ve düşeyde gidilecek mesafelerin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için gidilecek iki nokta arası bir ip gerilerek terazi vasıtasıyla söz konusu mesafeler belirlenir. Toplam düşey ve yatay yükseklik belirlenince kullanılmak istenen basamak sayısına bölünerek merdivende kullanılacak basamak adedi belirlenir.

Basamakların inşa edilmesi

Basamak tipi ve adedi belirlendikten sonra basamakların yapılacağı bölge nebati topraktan sıyrılarak inşaata hazır hale getirilir. Sıkıştırılmış ve iyi drene olabilen zeminler merdiven inşası için idealdir. Aksi taktirde 10 – 30 cm lik kısım kazılıp çakıl taşı ile doldurularak stabil ve iyi drene olan bir temel yapmak gereklidir.

Taşın eğimli arazi üzerindeki dizilim şekillerine göre merdivenler

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi peyzaj düzenlemelerinde dizilim şekillerine göre merdiven uygulamalarını üç sınıfta değerlendirebiliriz;

• Aralıklı basamaklar ile oluşturulan merdivenler: Her basamak bireysel olarak yerleştirilir. Her basamak için ayrı ayrı sağlam zemin oluşturulmalıdır.
• Örtüşen basamaklar ile oluşturulan merdivenler: Her basamak bir önceki basamağın üzerine binecek şekilde yerleştirilir. En alt basamağın sağlam bir zemine oturması gereklidir.
• Bitişik basamaklar ile ile oluşturulan merdivenler: Basamaklar teknik olarak birbirinden bağımsız, görsel olarak bir bütünlük içerisindedir. Her basamağın zemini ayrı ayrı stabil hale getirilir.

Taşın kullanım şekillerine göre merdivenler

Blok taş merdivenler

Basamaklar, granit, bazalt ve mermer gibi taşlardan kaba yonu, ince yonu ya da kesme taş olarak hazırlanır. Bahçe veya giriş olarak yapılan taş merdivenlerin basamak altları kapalı ve gizli olduğundan bu merdivenlerin yalnızca basamak ve rıht yüzeyleri düzeltilir. Basamaklar birbirlerine arka uç kısımlarından oturur ve altlarına

serilen çimento harcıyla bağlanırlar. En kesitleri genelde dikdörtgendir.

Su birikmesini önlemek için öne doğru % 1 eğim yapılmalıdır.

Blok taşlar ile merdiven inşa ederken, fonksiyonel bir merdiven yapmak için ilk şart düzgün bir birinci basamak yapmaktır. Düzgün bir basamak da ikincisine ve daha ileridekilere stabil bir temel sağlar. Merdiven yapımında uyulması gerekli bazı kurallar vardır:

• İlk basamağın ön yüzeyi yürüyüş yolunun sonuyla hemzemin olması gerekmektedir.
• Merdiven inşa edilecek alanda yapılacak kazı sonrası stabil bir taşla sağlamlık kazandırılmalıdır.
• Birinci basamağın oturacağı zemine kum veya stabilize çakıl serilerek sağlamlık kazandırılmalıdır.
• Bunların ardından ilk basamağa istinaden diğer basamaklar yerleştirilir. Bunu yaparken basamaklar arası yüksekliklerin eşit olması gerekmektedir. Basamaklar aşırı yağmurun ardından ve don olaylarından sonra kontrol edilmeli ve gerektiği durumlarda değiştirilmelidir.

Harçlı Basamaklar

Harçlı basamaklar betonarme temeller üzerine inşa edilebilirler. Ancak temeli uygulamadan önce kullanılacak olan kaplama taşının kalınlığının bilinmesi gerekmektedir. Bu şekilde rıht yüksekliği ve basamak genişlikleri belirlenebilir. Hesaplamalara 3-5 cm harç kalınlığının da katılması gerekmektedir.

Harçlı basamakların yapım teknikleri

• Yüzey boyunca ip kullanılarak basamak genişlikleri belirlenir.
• Basamak genişlikleri ve rıht yükseklikleri hesaplandıktan sonra merdiven adetleri belirlenerek kabaca 15- 30 cm derinliğinde bir kazı yapılır.
• Sözkonusu alan çakılla doldurulup üzerine öngörüldüğü kalınlıkta beton dökülür. Betonun tamamen donması ve sağlamlaşmasından sonra, üzerine 3-5 cm arası harç uygulanarak kaplama taşı yerleştirilir. Kaplama taşı bir çekiç yardımıyla yerine sabitlenir ve plastik bir korumada en az 3 gün bekletilir. Bu süreç harcın donması için gereklidir. Aksi halde harç dağılır ve kaplama taşları zamanla dökülmeye başlar.

Serbest çakıl taşı ile yapılan merdiven basamakları

Blok taş merdiven yapımı ile aynı teknikler ile inşa edilir. Merdiven kenarlarına ahşap, travers veya blok taş gibi sınırlayıcı bir eleman yerleştirilerek içerisi çakıl taşları ile doldurulur. Sınırlayıcı elemanlar her basamak için birbirine bağlanarak stabil hale getirilir. Her basamak bir altındaki basamak ile örtüşük olarak inşa edilir.

Bahçe Yolu Fikirleri ve Bahçe Yürüyüş Yolu Örnekleri ve Görseller