Yatay hatıl ve düşey hatıl nedir? Kaç metrede bir hatıl yapılmalıdır? Kiriş ile arasındaki farkları ve yapımında dikkat edilmesi gereken hususları cevaplayacağız.
Kagir duvarlar örülürken 3 metreden fazla duvarlarda her 150–200 cm yükseklikte, duvar boyunca, çeşitli malzemeler ile yapının yatay yüklere, özellikle deprem etkilerine dayanıklılığını arttırmak ve yükleri yaymak için duvarlarda yatay bağlantılar yapılır.
Bu bağlantılara yatay hatıl adı verilir. Uzunluğu 4 metreden fazla duvarlarda ise her 4 metrede bir düşey hatıl yapılır. Hatıllar, subasman başlangıcında, duvar bitiminde, (kat veya çatı kirişlerinin oturacağı yerlerde) pencere alt ve üst hizalarında, duvarın dış yüzünden biraz içerde olacak şekilde yapılır.
Düz duvarlarda yapıldığı gibi, birleşen, saplanan ve kesişen duvarları birbirine bağlamak üzere, duvar üzeri tesviye edildikten sonra da hatıl yapılabilir.
Hatıllar duvarda bağlantıyı sağlarlar. Ayrıca üzerine gelen yükleri taşırlar ve yayarak altlarındaki duvara iletirler. Yapıldığı malzemenin cinsine göre hatıllar; tuğla hatıl, ahşap hatıl ve beton veya betonarme hatıl ismini alır (Resim 4, Resim 5 ve Resim 6)
Hatıl Çeşitleri
Hatıllar, üzerine yapıldıkları duvarın ve kullanılan malzemenin cinsine göre gruplandırılır ve isim alır. Üzerine yapıldıkları duvarın cinsine göre taş duvar ve tuğla duvar duvarlar diye iki kısma ayrılır. Kullanılan malzemenin cinsine göre, tuğla veya kesme taş, ahşap ve beton veya betonarme hatıllar olmak üzere gruplandırılır.
Düşey Hatıl Ne Demektir?
Duvar uzunluğu 4 m’den fazla ise her 4 metrede bir düşey hatıl yapılması gereklidir. Mesela duvar uzunluğu 6 metre ise düşey hatıl ortalanarak 3 metrede bir yapılabilir. Hatılın yeri konusunda duvarda rezervasyonlar varsa dikkate alınmalıdır. Herhangi bir yapı elemanına mesnetlenmemiş ucu boşta olan duvarlarda da düşey hatıl yapılmalıdır.
Yatay Hatıl Ne Demektir?
3 m’den fazla yüksek duvarlarda duvarın dayanımını artırmak için yatay hatıl yapılması gereklidir. Yatay hatılın yüksekliğinin belirlenmesinde rezervasyonlara ve lento yerlerine dikkat edilmelidir. Kapı pencere gibi boşlukların üzerinde lento yapmaktan kurtulmak için bu kısımlara gelecek şekilde yapılabilir.
Nasıl Yapılır? Nelere Dikkat Edilir?
Betonarme hatıl imalatında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır.
- Duvarda hatıl için bırakılan boşluk dişli olacak şekilde yapılmalıdır.
- Hatıl genişliği duvar genişliği ile aynı olmalıdır.
- Hatıl yüksekliği 20 cm’den az olmayacak şekilde yapılmalıdır.
- Hatıl donatısında etriyeler en fazla 25 cm aralıklı olmalı ve Ø8 çapında olmalıdır.
- En az 4Ø12 boyuna demir kullanılmalıdır.
- Hatıllarda pilye kullanılmaz.
- Etriye donatı kancaları 135 derece olacak şekilde betonun içine bükülmelidir.
- Beton paspayı kullanılmalıdır.
- Epoksi ile ankraj yapılmasında delikler kompresör ile çok iyi temizlenmelidir. Temizlenen deliklere epoksi uygulamadan önce, deliklerin ıslak veya nemli olmamasına dikkat edilmelidir.
- Delinecek deliklerin demir çapından 2 mm fazla olmasına dikkat edilmelidir. Mesela Ø12 boyuna donatı uygulanacaksa delik çapı 14 mm olmalıdır.
- Kalıp imalatının duvar ile hem yüz olasına dikkat edilmelidir. Kalıp imalatı tayrot ve diğer ahşap elemanlar ile birlikte sağlam yapılmalıdır.
- Beton dökümünde vibratör kullanımına dikkat edilmelidir.
Kiriş ile Arasında Ne Fark Vardır?
Hatıllar; duvarın rüzgar, deprem gibi yüklere karşı dayanımını artırmak ve yükleri yaymak amacı ile yapılır. Duvarın dayanımının artmasına ve oluşabilecek çatlakların önüne geçilmesine yarar.
Fakat kirişler betonarme taşıyıcı sistemde düşey yüklerin ve deprem, rüzgar gibi yatay yüklerin karşılanmasında döşemelere mesnetlik yaparak, yüklerin düşey taşıyıcı kolon ve perdeler vasıtası ile temele iletilmesini sağlayan yapı elemanlarıdır. Ayrıca kolonları birbirine bağlayarak taşıyıcı sistemde çerçeve meydana getirirler.
İlginizi Çekebilir: İnşaat demiri fiyatları güncel günlük fiyatlar
Bu Yazıyı Paylaş!