Doğal taşlar ile peyzaj tasarımı nda dikkate alınacak olan fiziksel tasarım ilkeleri birlik, oran, ölçek, uyum, denge, simetri, ritm ve zıtlık olarak sıralanabilir. Ayrıca peyzaj uygulamalarında taşların fiziksel özellikleri, kullanılan taşların miktarı ve dağılımı, bordürler (sınırlayıcı elemanlar) ve zemin seçimi hakkında da bilgi verilecektir.
Konu ile ilgili başlıklara içerik tablosundan kolaylıkla ulaşabilirsiniz.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Birlik (unity)
Tasarımı oluşturan elemanların birbirleri ile ilişkisiz ve dağınık olmaması durumudur. Özellikle kentsel tasarımda elemanların görsel çeşitliliğinden öte, görsel bir birlik oluşturmaya çalışılmalıdır.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Oran (proportion)
Oran, tasarımı oluşturan elemanlardan birinin ölçü, konum ve miktarının diğer elemanlarla karşılaştırılması ile oluşur. Buna göre, tasarımdaki bir eleman ya da birbirleri ile ilişkili elemanlar bütün kompozisyonda baskın olarak yer alabilirler.
Doğal taşlar ile peyzaj yapılan yer döşemelerinde, döşeme malzemesinin ebatları, kaplanacak yüzeyin boyutu ile doğru orantılı olmalıdır. Geniş bir yüzeyde daha büyük ebatlarda kesilmiş kaplama malzemeleri kullanılırken, daha küçük alanlarda küçük plakalar halinde döşeme yapılarak ölçek ve oran dengesi sağlanmalıdır.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Ölçek (scale)
Ölçek ve objelerin birbirlerine oranı sert yapı düzenlemelerinde çok önemlidir. Örneğin; bir avluyu çevreleyen yaklaşık 3 m uzunluğunda yüksek duvarlar, içerisindeki kullanıcılara bir kule etkisi yapacaktır. Eger bu alanda mahremiyet ve güvenlik sağlamak istiyorsak yüksek duvarlar doğru bir seçim olabilir. Fakat sadece basit bir bitki bahçesinin sınırlarını çizerek bahçeyi tanımlamak için bir duvar yapmak istiyorsak ortalama 1 m yüksekliğindeki bir duvar bizim tasarımımız için daha doğru bir seçim olacaktır. Yapılan tasarımlarda insan ölçeği ana kriter olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Uyum (harmony)
Bir mekanın tasarlanmasında benzer düzenlerin tekrarlanması ile bir veya birden fazla bileşenin baskın unsur olarak kullanılması sonucu oluşur. Örneğin aynı rengin farklı tonları, yatay ya da dikey biçimlerin; aynı ya da benzer ölçü, şekil ya da dokuların tekrarı uyum yaratır.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Denge ve simetri (balance and symmetry)
Denge, bir eksene göre öğelerin aynı durumda tekrar etmesi sonucu oluşturulur. Kompozisyonun bileşenlerinin (biçim, renk, doku vb.) makul değişimi ile sağlanır. Dengeli bir kompozisyon görsel olarak iyi tasarlanmış bir düzenlemedir. Bir peyzaj düzenlemesinde kullandığınız bütün objelerin birbirleri ile uyum ve ahenk içinde olmasını gösterir. Dengeli bir peyzaj düzenlemesinde bütün objeler sanki hep birliktelermiş ve bir tanesinin eksikliğinde tasarım bozulacakmış hissi uyandırmalı ve kullanıcıların gözüne hoş gelmelidir. Objelerin birbirleriyle olan dengeleri simetrik veya asimetrik olabilir.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Ritm (rhthym)
Kompozisyonda yer alan elemanların vurgu, aralık ve yönleri açısından sınıflandırılmaları ile oluşur. Ritm duygusu mekanda, ölçekte, dokuda ve renkte etkin olarak ifade edilebilen bir örüntüyü açıklar. Yaratılan ritmik hareket, devinim ve enerji duygusu verir. Bir planda, peyzaj elemanlarının boyut, şekil, renk gibi özelliklerinin tamamı birbirleriyle uyumlu olmalıdır. Örneğin aynı plan üzerinde döşeme ve duvar elemanında kulanılacak kaplama malzemesi aynı tür taştan veya birbiriyle uyumlu taştan olmalıdır. Benzer doku ve desenin tekrarlanmasıyla da görsel bir ritm sağlanır. Bir tasarımda iyi uyum ve ritm oluşturmanın anahtarı dengedir.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Tasarımında Zıtlık (contrast)
Tasarım elemanlarının birbirlerini daha vurgulu hale getirebilmelerine olanak veren zıtlık, tasarımı monotonluktan uzaklaştıran, ilgi uyandıran bir ilkedir. Zıtlık kompozisyona canlılık kazandırır. Kompozisyonu ilgi çekici ve heyecan verici bir hale getirir. Zıtlıkların dengelenmesi kompozisyonda uyum oluşturmaktadır.
Bir peyzaj tasarımında bütün bitkisel ve yapısal tasarım yapılırken göz önünde bulundurulması gerektiği gibi, doğal taşlar ile peyzaj yapılan düzenlemelerde de dikkat edilmesi gereken bazı detaylar vardır. Bu detaylar dikkate alınarak genel konseptten detay tasarımlara bütün aşamalar planlanıp tekniğine uygun olarak uygulanmalıdır.
Konsept
Bir peyzaj tasarımına başlarken öncelikle konsept belirlenmelidir. Tasarımda çizgi” boşluğun tanımlı hale gelmesini sağlar. Çizginin şekline göre tasarıma kimlik kazandırır. Örneğin, düz bir yol neredeyse her zaman formal ve resmi algılanır. Eğri çizgilerle kavisli olarak tasarlanmış informal bir yolda kullanıcılar kendilerini daha özgür ve koşulsuz hissederler.
Başarılı bir peyzaj uygulaması yapabilmek için uygulama alanının hangi özelliklere sahip olduğu, doğal taşlar ile peyzaj yapılacak olan uygulamanın taşıması gereken niteliklerinin belirlenmesi için gerekli ve önemlidir. Örneğin, yoğun bitki örtüsüne sahip, doğal görünümlü bir bahçede su akıntısı sağlamak için bir kaya bahçesi içerisinde doğal taşlar ile peyzaj yapılmış bir gölet veya şelale yapılırken, şehir merkezinde yer alan modern bir yapıya ait bahçede düzgün kesilmiş taşlar ile bir su duvarı yapılması genel konsept için uygun olacaktır. Yani yapılacak tasarımın ve seçilecek malzemenin öncelikle genel konsepte uygunluğu tartışılmalı ve peyzaj düzenleme kararları bu yönde alınmalıdır.
Renk
‘’Renk’’, tasarımın kimlik kazanmasında oldukça önemli bir unsurdur. Doğru yerde ve doğru renkte doğal taş kullanımı tasarımın fonksiyonelliğini de etkiler. Gölge bir alanda, açık renkli doğal taşlar kullanılarak mekana aydınlık hissi verilebilirken, aynı alanda güneş ışınlarından gelen ısıyı yansıtarak mekanı soğuk bir hale getirebilir. Ya da geniş ve aydınlık bir alanda kullanılan açık renkli doğal taşlar, güneş ışınlarını yansıtarak kullanıcıların gözlerini rahatsız edebilirken, aynı alanda kullanılabilecek olan koyu renkli bir taş alternatifi gelen ısının neredeyse tamamını absorbe ederek, alanın aşırı ısınmasına sebep olabilir. Doğru malzeme seçimi yapabilmek için, alanın hangi amaca hizmet edeceğini belirlemek çok önemlidir.
Şekil ve Doku
‘’Şekil ve doku” gözle görülür etki yaratmakta, en az renk kadar önemlidir. Peyzaj tasarımlarında kullanılan doğal taş türleri çıkarıldıkları bölgelere, üretim ve işlenme şekillerine göre farklı renk ve doku çeşitliliğine sahiptir. Tasarımcı seçtiği taş rengi ve dokusuysa kullanıcılara yaşatmak istediği etkiyi; ihtişamı, zerafeti, sadeliği, yalnızlığı vb. hissettirebilmesi mümkündür. Kuru dere uygulaması bunun en güzel örneğidir. Özellikle Uzakdoğu bahçe sanatında sık sık yer verilen kuru dere uygulamalarında taşların; dokusuyla, rengiyle, şekliyle ve dizilimiyle kullanıcılara sanki gerçek bir su akıntısının var olduğu hissini uyandırılabilir.
Dekoratif doğal taş kullanımında hiçbir doku “doğru” veya “yanlış” değildir ve herkesin isteği bu konuda değişkenlik gösterir.
Geniş bir alanda tek tür taş kullanımı o alanı dinlendirici kılar. Ancak, bu doku çok yoğun devam ederse durum sıkıcılığa ve monotonluğa yol açabilir. Bu tür alanlarda pek çok farklı tekstürdeki doğal taşların tekniğine uygun olarak bir arada kullanılması etkileyici ve ilginç olabilir. Alan monotonluktan uzaklaşıp dinamik bir etki kazanır. Kontrast oluşturmaktan çekinmemek gerekir. Dikey ve yatay şekillerdeki bir arada, hem tamamlayıcı hem de zıtlık teşkil edici şekilde kullanmak mümkündür. Bunun sonucunda oldukça ilgi çekici tasarımlar oluşturulabilir ve bu da kullanıcıları cezbeder. Ancak varyasyonların sayısı arttırılırsa, bu durum o alanı çok meşgul ve karmaşık hale getirecektir. Bu noktada peyzaj tasarımındaki estetik ilkelerden ‘’denge” unsuru göz önünde bulundurulmalıdır.
Doğal Taşlar ile Peyzaj Uygulamaları İçin Estetik Kararlar
Taş uygulamalarında tasarımcı kullandığı taşın kalitesi ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve doğru kararlar vermelidir. Tasarımcının taşın uygulama şekli hakkında da bilgi sahibi olması, doğru yerde doğru malzemeyi kullanmasına yardımcı olacak ve projenin bütününü olumlu yönde etkileyecektir. Estetik bir taş tasarımı olması için taşlara ait bilinmesi gereken bazı özellik ve hususlar aşağıdaki gibidir.
Taşların Fiziksel Özellikleri
Taşın fiziksel nitelikleri bir projenin uygulanmasında çeşitli katkılarda bulunabilir. Renk ve kompozisyon çeşitlilikleri, dış yüzeylerin dokusu, kırılma çizgileri, ebatları ve bireysel taşların şekli her taş türünün ayırt edici özellikleridir ve peyzaj düzenleme karakterinin belirlenmesine katkıda bulunur. Örneğin; alan biçim itibariyle keskin hatlarla sınırlandırılmış olsa bile, aynı alanda geniş ve düzgün kesilmiş taşlar ile oluşturulan yüzeyler, küçük ve düzensiz şekilli taşlarla işlenmiş yüzeylerden daha formal bir etki sağlar.
Kullanılan Taşın Miktarı veya Dağılımı
Tasarımcının uygulamasında taşı ne şekilde düzenlediği ve aralarında ne kadar boşluklar bıraktığı, tasarımın estetiği için önemlidir. Dağılım; taşların oluşturdukları grup içerisinde birbirleriyle olan veya kombine edildikleri bitki gruplarıyla arasındaki oran ve ilişkidir. Her iki şekilde de yapılan duvar ve zemin kaplaması uygulamalarında, boşluksuz olarak uygulanan taşlar ile daha formal, taşların düzensiz dizilmesi veya aralarında geniş boşluklar bırakılmasıyla da informal bir düzenleme yaratılır.
Bordürler (Sınırlayıcı elemanlar)
Taş alandan çevredeki alanlara (çim alan, araç yolu vb.) ne şekilde bir geçiş yapıldığı estetik düzenleme açısından diğer bir önemli husustur. Estetik olarak farklı malzemeler arasında geçiş yapmaya olanak sağlayacak birçok detay çözüm vardır. Örneğin; Bir teras ile yeşil alanı birbirine bağlarken, kabuk malç, çakıl ya da bitki materyali kullanarak bir sınıf değişikliği yapılıp daha estetik ve yumuşak bir geçiş yapılabilir.
Zemin Seçimi
Tasarımda taşların ara derzlerinin ne şekilde doldurulduğu kullanım şekli ve estetiği bakımından önemlidir. Örneğin, küçük ve dar bir yaya yolunda ara derzleri beton ya da çakıl gibi bir materyal ile doldurmak daha fonksiyonel bir kullanım şekli sağlarken, bir çim alan içerisinde doğallık ve estetiği sağlayabilmek için çim derzli bir yol döşemesi de tercih edilebilir.
Taş Duvar Yapımında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
Bu Yazıyı Paylaş!