Kumtaşı nedir, nerelerde, nasıl üretilir ve nerelerde kullanılır? Sorularına yanıt verdiğimiz makalede kumtaşı üzerine merak ettiğiniz tüm bilgileri bulabilirsiniz.
Kumtaşı Nedir?
Yaşanan jeolojik süreçler ile kum tanelerinin birleşmesi sonucu oluşan kayaçlara kumtaşı adı verilir. Hem doğal taş kullanan endüstri sektörlerine hem de diğer endüstri kolları kum taşının kullanım alanlarıdır diyerek kumtaşı nedir, nerelerde kullanılır? sorularına kısaca cevap verebiliriz.
Kum taşı aslında bir taş değil, bir kayaç türüdür. Kum taşının kullanım alanları ve ülkemizde nerelerde bulunduğu ile ilgili detaylar ise, yazımızın devamında yer alıyor.
Fiziksel bir tortul taşı olarak tanımlanabilecek kumtaşının, kuvars tane oranı yüksektir. Kumun doğal olarak çimentolaşması olan kum taşı değişik renklerde olabilir.
Topografyada, genellikle kumtaşlarının yoğun olarak bulunduğu bölgeler, farklı renkler ile belirlenmiştir. Kumtaşlarının bulunduğu kum taşı bölgeleri, suyun ve farklı sıvıların süzülmesine izin verip depolama görevi gördüğü için, potansiyel olarak petrol rezervuarı görevini görürler.
Kum taşı oluşumunu sağlayan ve kum taneciklerini birbirine bağlanmasını sağlayan yapılar kalsit, silika ve killerdir.
Topografya Topografik Harita Nedir? Kullanılan Malzemeler Nelerdir?
Kumtaşının Renkleri
Çoğu kum taşı, Dünya yüzeyinde hava şartlarına karşı en dayanıklı mineraller olduğu için kuvars veya feldispattan (her iki silikat) oluşur. Uygulanmamış kum gibi, kumtaşı mineraller içindeki safsızlıklar nedeniyle herhangi bir renk olabilir, ancak en yaygın renkler bronz, kahverengi, sarı, kırmızı, gri, pembe, beyaz ve siyahtır. Kum taşı yatakları genellikle oldukça görünür uçurumlar ve diğer topografik özellikler oluşturduğundan, belirli bölgelerle belirli kumtaşı renkleri güçlü bir şekilde tanımlanmıştır.
Kumtaşı Nasıl Oluşur?
Kumtaşı, iki aşamayla oluşur. Oluşumun ilk adımı, bir kum tabakasının hava veya su hareketleri nedeniyle birikmesidir. Su nedeniyle birikmeler göllerde, derelerde veya denizde kum taşı tabaklarının oluşumuna neden olur. Hava nedeniyle oluşan birikmeler de genellikle çöllerde görülen kum taşı tabakalarının oluşumunu sağlar. Hava veya su nedeniyle biriken tabakalar, üstlerinde bulunan tortuların basıncı ile sıkışarak kum tanelerinin aralarındaki gözenek boşluklarında minerallerin çökmesine sebep olur. Bu süreç çimentolaşmaya neden olarak kumtaşlarını oluşturur.
Kalsiyum karbonat ve silika, kumtaşı oluşumunda en fazla bilenen doğal çimentolaşma nedenleridir. Kumtaşı renkleri genellikle sarı veya ten rengi olsa da örneğin ABD’nin güneybatısında dünyaca bilinen Navajo kum taşı oluşumları, yüzey yapısındaki demir oksit fazlalığı nedeniyle koyu kırmızı ile pembe renk olarak görülmektedir. Hatta bu oluşumda, manganez de fazla olarak bulunduğu için kumtaşlarının bir bölümü mor tonlarındadır.
Kum taşı Özellikleri
- Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür.
- Çapları 0.06 – 2 mm arasındadır.
- Kum tanelerinin doğal bir çimento (silisli, karbonatlı, demirli vs.) ile birleşmesiyle oluşur.
- Kırıntılı tortul taş türüdür.
- Taneleri ve çimentosunun büyük bir kısmı (>%90) silisten oluşan kumtaşlarına “Kuvarsit”, feldispatlı olanlarına “Arkoz”, mikalı olanlarına ise “Grovak” adı verilir.
- Kumtaşlarının bazı türleri bitki ve hayvan fosilleri içermekte olup en önemli fosilli kumtaşları arasında sayılan mangan dandiritleri içeren kumtaşları özellikle dekoratif amaçlı olarak kullanılmaktadır.
- Kumtaşlarının birçoğu sığ deniz veya kıyıya yakın yerlerde oluşur.
- Kuvarsitler çöl, plaj, sığ deniz gibi hareketli yerlerde, arkozlar kurak iklim bölgelerinde oluşur ve fosil içerebilir. Grovaklarda fosile nadiren rastlanır renkleri koyu olup, gri, sarımsı kahverengi hatta yeşilimsidir.
Kum taşı Ülkemizde Nerelerde Üretilir?
Kum taşı, ülkemizde aşağıdaki illerde üretilmektedir.
- Beypazarı,
- Bolu,
- Göynük,
- Kütahya,
- Bilecik
Kumtaşı Nerelerde Kullanılır?
Çok eski çağlardan itibaren ev eşyalarının yapılmasında ve evlerin inşaa edilmesinde kumtaşı kullanılır dersek kumtaşı nerelerde kullanılır? Sorusuna cevap vermiş oluruz. Yumuşak yapısı nedeniyle oyma işlemlerine izin veren kum taşı, ev eşyaları ve ev yapı malzemesi olarak kullanılmasının dışında süs amaçlı çeşmelerin ve heykellerin yapımında da çok eski zamanlardan beri kullanılmaktadır.
Kumtaşlarının bazı çeşitleri hava şartlarına oldukça dayanıklı yapıda olduğundan yaşam alanlarının dışındaki alanlarda da özellikle bulundukları çevreyi süsleyip zenginleştirecek unsurlarda da kullanılmıştır ve kullanılmaya devam edilmektedir.
Kumtaşlarının geçmişteki çağlardaki kullanımlarına örnek vermek gerekirsek; Türkiye’deki önemli antik çağ yerleşim yerlerinden biri olan Göbekli Tepe’ de 50 ile 60 ton arasında T şekilli kireçtaşı sütunları bulunmuştur. Hatta şehir bu sütunların çevresine inşa edilmiştir. İngiltere’nin dünyaca ünlü Stonehenge yapısında da 40 ton ağırlığında olan ve tek parça olarak kullanılan kum taşı blokları vardır. Mısır piramitleri ve Çin Seddi’nin yapımında da kum taşı kullanımına rastlanmaktadır.
Kumtaşları aynı zamanda kaldırım malzemesi olarak da kullanılır. Yapısal özellikleri uygun olan bazı kumtaşları bıçak gibi aletleri keskinleştirmek amacıyla bileme taşı olarak da kullanılmaktadır. Öğütme taşı olarak kullanılabilecek, gevrek olarak tanımlanmayan kumtaşları ise, tahılları öğütmeye yardımcı olmaları için kullanılmıştır.
Kumtaşı egzotik görünümlü bir taş olduğu için tespih, kolye gibi eşyaların yapımında da kullanılır. Bunların dışında, öğütülmüş hale getirilerek cam kumu veya inşaat kumu olarak da kullanılmaktadır. Gri renge sahip, silis bakımından zengin kumtaşları genellikle parke taşlarının yapımında kullanılır. Yol ve kaldırım döşenmesinde kaplama taşı olarak da kendine yer bulan kum taşı, uygulama alanlarının ebatlarında işlenerek çeşitli renklerde uygulanır.
Parke taşı kullanımı dışında, yol ve kaldırım döşemelerinde kullanılır. Kaplama taşı olarak kullanılan plakaların standart kalınlıkları 2-3 cm, uygulama ebatları 30 x 30 cm, 40x 40 cm, 60 x 60 cm 30 x 60 cm olup gri, bej ve kırmızı renkleri mevcuttur. Yüzey özellikleri olarak cilalı, mucartalı ve kumlanmış olarak kullanılabilmektedir. Üretimi kısıtlıdır.
Kumtaşı nedir sorusuna yanıt verdiğimiz ve merak edilen diğer konular üzerine bilgiler sunduğumuz yazımızın ardından diğer taşlar üzerine bilgi edinmek için “Andezit taşı” başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Bu Yazıyı Paylaş!