Yazımızda sömel nedir sorusuna cevap arayacağız. Yapı zemininin sağlam ve yapı yükünün az olduğu durumlarda tekil temel tercih edilir. Kolonların ve taşıyıcı görevi gören perde duvarların altına tek tek yapılan temeller, sömel (pabuç ya da münferit (tekil) temel) olarak adlandırılır.
Sömelin Yapılma Amacı Nedir?
Sömellerin yapım amacı; kolonlar ve perdeler ile gelen yapı yükünün, zemine az basınç uygulaması ve kolonların zemine saplanmasını engellemektir. Bu amaç için sömeller kolon ve perde kesitlerinden daha geniş yapılır ve bu sayede yapı yükünü geniş alana yayar. Bu yöntem ile yapı basıncı azaltılmış olur. Sömel yapımı yani tekil temel yapımı diğer temel yapımlarına göre hem daha ekonomiktir hem de yapımı ve hesabı daha kolaydır.
Sömel hesabı kolondan kolona değişiklik gösterebilir. Kesme, zımbalama ve eğilme kuvvetleri ayrı ayrı hesaplanır. Bu hesapların sonucunda, sömellerin boyut ve donatı miktarı belirlenir. Sömellerden oluşan temel tipinde yapının farklı oturma ihtimali oldukça yüksektir ve bu deprem riskini artırmaktadır.
Bu deprem ve farklı oturma riskini azaltmak için sömeller birbirine bağ kirişleri ile bağlanırlar. Sömellerdeki bu yüksek riskten dolayı; zemini zayıf, yapı yükü ve kolon sayısı fazla ve farklı kotlara oturan yapılarda tercih edilmezler. Bunun yerine bu tip yapılarda ve zayıf zeminlerde genellikle radye temel tercih edilir.
Sömeller genellikle tekil bir şekilde her kolona ayrı yapılsa da bazı durumlar iki kolona tek sömel yapılabilir. Zeminin biraz zayıf olması, kolon yüklerinin yüksek olması veya kolonların birbirine yakın olması bu duruma sebebiyet verir. Sömellerin ortak kullanılması durumunda bu temel tipine tekil temel değil, birleşik temel adı verilir.
Sömel Çeşitleri
Düz Sömeller
Kolonun veya taşıyıcı duvarın altına yapılan kare ya da dikdörtgen şeklindeki temeldir.
Ampatmanlı Sömel
Kolon veya taşıyıcı duvarın altına yapılan çift katlı sömeldir. Kare veya dikdörtgen biçiminde olur ve basamak gibi inşa edilirler.
Eğimli Sömeller
Kolon veya taşıyıcı duvarın altına inşa edilen kare veya dikdörtgen sömelin yukarı doğru daralarak, kolon ile bütünleşmiş halidir.
Sömel çeşitleri görünüş olarak üçe ayrılsa da aslında sömelin temel olmasından dolayı, duvar altı temel, tekil temel ve sürekli sömel (sürekli temel) olarak da ayrılırlar.
Tekil Temel
Genellikle kare ya da dikdörtgen biçiminde kolonların altına tek tek inşa edilen temel (sömel temel) biçimidir. Bu sömeller birbirine bağ kirişleri ile bağlanır ve yapının rijitliği arttırılır. Bu temeller hesaplamalara göre biçimi seçilerek düz, eğimli veya apartmanlı olabilirler.
Duvar Altı Sömel
Bir yapıda veya yapıdan bağımsız olarak taşıyıcı görevi gören (istinat duvarı, bahçe duvarı gibi) herhangi bir duvarda kullanılan temel tipidir. Duvar altı sömeli duvardan minimum 20 cm genişlikte olmalı ve duvarın yükü ile duvarın gerisinde tuttuğu bir yük varsa, tüm yükleri zemine güvenli bir şekilde aktarmalıdır. Yine buradaki sömel biçimi düz, eğimli ya da apartmanlı olabilir.
Sürekli Temel
Zeminin kısmen zayıf, kolon yüklerinin fazla olması durumunda tercih edilirler. Tekil temelde oluşabilecek farklı oturma riski sürekli temelde daha azdır. Sömeller düz, eğimli veya apartmanlı biçimde kullanılabilirler.
