Çatı çeşitleri ve modelleri nelerdir? sorularına bu yazımızda cevap vermeye çalışacağız.
Bir yapıyı üstten örterek son kat bitişini oluşturan, dış etkilere karşı koruyan, yağmur ve kar sularının içeriye girmesine ve atmosferik etkilere engel olan yapı elemanına çatı adı verilir.
Çatıların bunlar haricinde ısı yalıtımı, akustik ve su buharı gibi işlevleri vardır.
Yağmur ve kar yağışını uzaklaştırmak için çeşitli eğimlerde imal edilirler.
Çatının Görevleri
- Yapının gürültü, toz, güneş ışını, yağış gibi atmosferik etkilere karşı korunmasını sağlar. Konfor koşullarının meydana gelmesini ve sürekli olmasını gerçekleştirir.
- İstenildiğinde yapının aydınlatma ve havalandırmasına katkıda bulunurlar. Aydınlatma ve havalandırma maliyetlerinin azaltılmasında etkili olurlar.
- Kullanılan yalıtım malzemelerine bağlı olarak ısıtma ve soğutma maliyetlerinin azalmasını sağlar.
- Tiyatro, spor salonu gibi yerlerde akustik tasarıma yardımcı olarak gürültü miktarı kontrol altına alınır.
- Yapının bulunduğu bölgenin iklimsel şartlarına bağlı olarak su buharının yapı dışına hareketini kolaylaştırır veya engeller.
- Kendi yükü haricinde çatı örtüsü, kar, yağmur ve onarımı için üzerine çıkan insan yükünü taşır.
Çatı Çeşitleri
Eğimlerine Göre Çatı Çeşitleri
Çatı eğimi, çatının üst noktasının yatay doğrultu ile yaptığı açı ile oluşur. Çatının eğiminin belirlenmesinde, atmosferik tesirler, kullanılan kaplama malzemeleri, çevre yapılarla olan durumu ve yağış miktarı önemli rol oynar.
Çatılar eğimlerine göre 3 sınıfa ayrılırlar.
- 10-200 arası eğimde olan düşük eğimli çatılar,
- 20-400 arası eğimde olan orta eğimli çatılar,
- 500 eğimden fazla olan yüksek eğimli çatılar olarak sınıflandırılır.
Ayrıca 0-100 arası üzerinde yürünebilir ve yürünemez olarak yapılan teras çatılar mevcuttur.
Yapılış Şekillerine Göre Çatı Çeşitleri
Bir çatının taşıyıcı sisteminin tasarlanmasında; çatının mimari olarak şekli, oturacağı mesnetler ve mesnetler arası açıklık olmak üzere 3 farklı faktör etkendir.
Bu faktörlere bağlı olarak çatının ahşap oturtma mı yoksa asma sistem mi olacağına karar verilir.
Ahşap Oturtma Çatılar

Ahşap oturtma çatılar taşıyıcı duvar, kiriş veya betonarme döşeme üzerine oturtulur. Oturma çatının kiriş veya duvar üzerine oturtulması durumunda 4 metreden daha az mesnet mesafesi olmalıdır.

Oturtma çatı imalatının yapılışı aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.
- İlk olarak betonarme döşeme veya taşıyıcı duvarlar üzerine yastık kirişleri döşenir.
- Daha sonra sırasıyla bırakma kirişleri, damlalık aşıkları, dikmeler, orta aşıklar, mahya aşığı, göğüslemeler, kuşaklar, rüzgar kirişleri, mertekler, çatı örtü altı kaplaması ve çatı örtüsü yapılır.
- Aynı düzlemdeki bırakma kirişi, dikme, aşık, kuşak, göğüsleme ve merteklerden oluşan sistem çatı makası olarak adlandırılır ve her makas arası 2,00 ile 2,50 m arasında olmalıdır.
- Neme karşı yastık kirişi altına yalıtım yapılmalıdır.
Ahşap Asma Çatılar

Çatıyı taşıyan kiriş veya bölme duvar arasındaki mesafe 4 metreden fazla olması durumunda çatı makasları yalnızca duvar veya kirişe mesnetlenir. Asma çatı yapılmasında mertek ve açıklıklar oturtma çatı gibi düzenlenir.
Çatı makasını oluşturan elemanların düğüm noktaları iyi bir şekilde desteklenirse rijit bir çatkılı kiriş meydana gelir. Bazı elemanların basınca ve bazılarının çekmeye çalıştığı asma sistemde, her çubuk üzerine gelen yüke göre ayrı ayrı hesabı yapılır.
Biçimlerine Göre Çatı Çeşitleri
Çatının genel görünüşüne biçimi ve kullanılan kaplama malzemelerinin renk ve dokusu etki eder. Bu yüzden tasarım aşamasında çatının formu, eğimi ve kullanılacak kaplama malzemelerinin özellikleri yapıya, çevre koşullarına ve komşu yapılara uyum içerisinde olmalıdır.
Teras Çatı Çeşitleri

Özellikle yüksek binalarda dikkat çeken çatı biçimlerinden kaçınmak ve çatının kapladığı alanın fonksiyonel olarak değerlendirilmesi istenildiği durumlarda teras çatı yapılabilir. Düşük eğimli yapıları ile üzerlerine gelen yağışları hızlı ve güvenli bir şekilde uzaklaştırabilir. Derinliği fazla olan bir binanın teras çatı uygulaması, dik eğimli çatılara göre daha ekonomiktir. Ayrıca farklı yükseklikteki binaların birbiriyle bağlantısı daha kolay çözülür.
Teras çatılarda daha çok yük taşıma özelliğine sahip betonarme sistemler kullanılır.
Gezilebilir veya gezilemeyen olarak teras çeşitleri vardır.
Yukarıdaki şekilde gezilebilir çatı detayı verilmiştir. Teras çatı üzerine gelen yağışı belli bir eğimle tahliye ettiği gibi, su ve ısı yalıtımlarını da çözerek kompozit bir yapı oluşturur.

Gezilemeyen teras çatılarda betonarme döşeme üzerinde en az %2 olacak şekilde eğim betonu, su ve ısı yalıtımı bulunur. En üstte ise sürekli gezilmeye müsait olmayan bir çakıl tabakası bulunur.
Geleneksel teras çatı yalıtımında su yalıtımı ısı yalıtımının üzerinde yer alır. Ters teras çatılarda ise ısı yalıtımı su yalıtımının üzerine gelir. Geleneksel teras çatı sisteminde, su yalıtım tabakası sıcaklık farkına maruz kaldığı için zamanla görevini yerine getirmemeye başlayacaktır. Ayrıca geleneksel teras sisteminde buhar kesici örtü malzemesi kullanılması gerekir. Bu nedenlerden dolayı ters teras çatı sistemi önerilmektedir.
Tek Yöne Eğimli Çatı Çeşitleri

Sundurma çatı olarak da bilinen bu çatılar açıklığı az olan yerlerde uygulanır. Daha çok tek bir yöne eğimli garaj, kömürlük gibi yerlerde kullanılır, yapımı kolaydır ve maliyeti azdır.
Tek yöne eğimli çatı yapılmasında çatı mahyası altındaki duvar mahyaya kadar yükseltilir. Yan tarafta kalan boşluklar yarım kalkan duvar ile kapatılır. Bu tür çatılarda rüzgâr basıncından dolayı eğimin fazla olmamasına riayet edilmelidir.
Tek yönlü çatı formu özellikleri aşağıda sıralanmıştır.

- Çatı duvarı aşmaz ve çatı eğimi ile paralel olur. (a)
- Çatı duvarı aşmaz ve duvar üzeri düz olur. (b)
- Çatı duvarın üzerindedir ve saçak oluşturur. (c)
Beşik Çatı Modelleri

İki yönde eğimi olan çatılara beşik çatı adı verilir. Yapının kısa kenarında çatıdan dolayı oluşan boşluğu kapatmak kalkan duvar örülür.

Genellikle eni dar yapılarda kullanılan beşik çatı basit ve ekonomik bir çatı çeşitidir. Yalıtım önlemleri alındığında istenilirse çatı arası da kullanılabilir.
Kırma Çatı Çeşitleri

Kırma çatı; üzerine yapıldığı yapının kenar sayısı kadar eğimli yüzeye sahip dikdörtgen bir plan üzerine kurulur. Saçak, yapının tüm cephelerinde aynı seviyede ve yatay düzlemde bulunur.
Yüzey birleşimleri birbirine düz, eğik, düşük veya dere mahyalarla bağlanır.
Kırma çatıda en önemli noktalardan birisi eğik mahya ile birleştirilen üçgen şekilli eğimli çatı yüzeylerinin meydana getirilmesidir. Mertekler kırma çatıda aşıklar üzerine aynı çatı eğiminde yerleştirilirler. Aşıklarda üçgen çatı yüzeyinde aynı seviyede yapılır. Bu yüzden üçgen şekilli yüzeyde yapılan aşıklar için mesnetler oluşturulması gerekir.
Mansard Çatı Çeşitleri

Mansard çatı; Kırma veya beşik çatının iki farklı eğimde uygulandığı çatı çeşitidir. Çatının aşağı kısmındaki eğimi yukarıdaki eğime göre daha fazladır. Çatı arasındaki boşluğu konut veya depo alanı olarak değerlendirmek için yapılır. Aşağı kısımda kalan eğimli yüzey yapının boyut oranlarını dengelemeye yardımcı olur ve binanın kutu gibi görünmesine engel olur.

Çatı arasında geniş hacim ve yaşam alanları elde edilir.
Şed Çatı (Testere Dişli Çatı) Modelleri

Şed çatı; sanayi binaları gibi geniş kullanım alanına sahip yapıların üstten aydınlatılması için yapılan çatılardır. Bir yüzü diğer yüzünden daha büyük eğime sahip beşik çatıların tekrarlanmasıyla elde edilir. Gün ışığını içeri almak, içeride aydınlık bir ortam oluşturmak ve ekonomik tasarruf sağlamak için yapılır.

Kule Çatı Modelleri

Kule çatı; Çatıda eğimli yüzeylerin üstte tek bir noktada birleştiği kare, düzgün çokgen veya daire kesitli yapılarda uygulanır. Çatı eğimleri düz yada eğimli bir şekilde tek bir noktada birleşir.
Kubbe Çatı

Kubbe çatı, bir kürenin kesilmiş bir parçası biçiminde yapılan, kare veya benzeri geometrik tabana sahip geniş açıklıkları kapatabilen çatı sistemidir. Çoğunlukla dini yapılarda cemaati tek bir çatı örtüsü altında toplamaya yarar.
Kelebek Çatılar

Eğim her iki yönden içe doğru olacak şekilde yapılır. Dere ortada gizli bir biçimde konumlandırılır. Bu tasarımın amacı, yağmur ve kar sularının belli bir yerde toplanması ve arıtılarak tekrar kullanılmasıdır. Çoğunlukla sanayi tipi ve tek katlı yapılarda görülür. Ayrıca dışa doğru yükselen saçaklardan daha fazla gün ışığı alınmasını sağlar.
Tonoz Çatılar

Yarım silindir geometride, tabandan iç bükey olarak meydana getirilmiş, birbirini tekrar eden kemer sisteminde yapılırlar. Boşluklar parçalı yapı sistemleri ile kolaylıkla geçilebilir ve farklı tiplerde uygulaması vardır. Tonoz çatı sistemi üzerinde kullanılan cam, polikarbonat gibi çatı örtüleri sayesinde doğal ışıktan yararlanılmasını sağlar.
Konstrüksiyonlarına Bağlı Olarak Çatı Çeşitleri
- Oturtma
- Asma
- Kafes Kiriş
- Dolu Gövdeli Kiriş
- Masif Plak
- Kabuk
Örtü Malzemelerine Bağlı Olarak Çatı Çeşitleri
- Kiremit
- Metal
- Cam
- Plastik
- Taş
- Saz
- Toprak
- Asfalt
Isı Yalıtım Uygulamasına Göre Çatı Çeşitleri
- Sıcak Çatı
- Soğuk Çatı
Çatı Modelleri Görseller




