Sathi Kaplama Nedir? Avantaj ve Dezavantajları

Sathi kaplama; Mevcut BSK kaplama (sıcak karışım asfalt kaplama) üzerine ya da granüler temel tabakası üzerine asfalt emülsiyonlarının ve bitüm malzemesinin asfalt distribitörü ile püskürtülmesi, ardından mıcırın peşi sıra serilmesi ve pnomatik tekerlikli silindirlerle sıkıştırılması ile elde edilir. Kaplama tek veya birkaç tabakadan meydana gelebilir.

Sathi kaplamalar getirmiş olduğu avantajlar ile Türkiye’de en çok kullanılan kaplama çeşitlerinden birisidir. Aşağıdaki tabloda Karayolları Genel Müdürlüğünün verilerine göre kaplama çeşitleri ve uzunlukları verilmiştir.

Sathi Kaplamaların Avantajları ve Kullanılma Sebepleri

 

Sathi Kaplama Avantaj ve Dezavantajları

• Sıcak karışım asfalt kaplamalara göre daha ekonomik olması,
• Oldukça kısa süre içerisinde trafiğe açılabilmesi,
• Kaymak direnci yüksek düzgün bir yüzey elde edilebilmesi,
• Hızlı bir şekilde yapılabilmeleri,
• Kademeli inşaata imkân sağlaması,
• Yapım tekniklerinin basit olması,
• İlk yatırım maliyetinin düşük olması,
• Alt yapısı tamamlanmamış bölgelerde daha sonra yapılacak çalışmalar sonucu yolun yapısının bozulabileceği yerlerde,
• Yolun yüzeyindeki toprakla irtibatı kesmesi ve yüksek kayma direncinin kış aylarında avantaj oluşturmasından dolayı kullanılır.

Sathi Kaplamaların Dezavantajları ve Kullanılmaması Gereken Yerler

Dezavantajları;

• Dayanıksız olması ve çabuk bozulabilmesi,
• Kaplamada meydana gelen hasarların giderilmesinin ve bakım maliyetlerinin yüksek olması,
• Yüzeyi pürüzlü olduğu için araçlarda istenilen konforun sağlanamaması olarak sayılabilir.

Kullanılmaması Gereken Yerler;

• Taşıma gücü düşük olduğu için ağır vasıtaların ve yoğun trafiğin olduğu bölgelerde,
• Yapısal olarak güçlendirmeye gereksinimi olan kaplamalarda,
• Çok miktarda çukur olması halinde,
• 15 mm’den fazla tekerlek izi derinliğinin olması durumunda,
• 7 mm’den daha büyük çatlak genişliği olan kaplamalarda dolgu yapılmadan kullanılmaz.

Yapım Aşamaları Nelerdir?

Sathi Kaplama Yapım Aşamaları

• Yol üzerinde yeterli tutunmayı engelleyecek toz, kil, gevşek malzeme, bitki ve  yabancı maddeler kaldırılır.
• Kaplama altına yapılmış olan temel üzerine m2′ de 0,5 ile 2 litre arasında şartnamede belirtilen miktarda asfalt emülsiyon astarı tatbik edilir.
• Astarlama işlemi sonrası 24 ile 48 saat arasında beklenmesi gerekir.
• Distribütör vasıtası ile astarlama yapılan kısımların üzerine bitüm malzemesi püskürtülür. Bitüm işleminin kaplama yapılacak tüm alanlarda uygulanmasına dikkat edilmelidir.
• Bitüm işleminden hemen sonra agrega serme makinesi ile mıcır serilir.
• Daha sonra lastik tekerlekli silindirler ile kaplama sıkıştırılır.
• Bu işlemlerde sonra yol levhaları ve işaretleri tamamlandıktan sonra trafiğe açılır. Trafiğe açıldıktan belli bir süre sonra yol üzerinde bulunan gevşek ve fazla malzeme temizlenir.

Sathi Kaplama Yapımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Mıcırın depolandığı alanda nem olmamasına ve temiz olmasına dikkat edilmelidir.
• Kaplamanın sıkıştırılması işlemi mutlaka lastik tekerlekli silindirler vasıtası ile yapılmalıdır. Çelik bandajlı silindir mıcıra zarar vereceği için yoldan istenilen performans sağlanamaz.
• Kaplama işlemi yağışın olmadığı hava koşullarında yapılmalıdır.
• Hava sıcaklığının en az 15 en fazla 45 derece olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca 5 derecenin altına düştüğü zamanlarda yapılmaması gerekir.

Yapılan Kaplamanın Hizmet Ömrünü Belirleyen Etkenler

• Trafiğin oluşturduğu tesir ile mıcırların yerlerinin değişmesi, temel tabakasına veya alttaki tabakaya batması.
• Bitümün oksidasyonu neticesinde sertleşmesi veya çatlama yapması. Buna bağlı olarak mıcır kaybına sebep olması.
• Mıcırların yüzeyinde cilalanma meydana gelerek kayma sürtünme katsayısının düşmesi.
• Trafiğin sürekli etkisi ile zayıf temel veya kaplama kalınlığının olduğu yerlerde çatlamaların oluşması.

Sathi Kaplamanın Hizmet Ömrünü Artıracak Faktörler

• Dingil ağırlıklarının daha düşük olması,
• Çatlamaya karşı dayanımı artırmak için mıcır etrafında daha kalın bitüm film tabakası oluşturulması,
• Kullanılacak bitümün oksidasyona daha mukavemetli malzemeden seçilmesi,
• Mıcırların alt tabakaya batma süresini kısaltmak için kullanılacak olan mıcır malzemesinin daha büyük çapta seçilmesi,
• Daha düşük üst yapı defleksiyonları,
• Daha dayanıklı temel tabakası oluşturulması,
• Mıcırların cilalanması sorununa karşı daha dayanıklı mıcır seçilmesi olarak sıralanabilir.

Kaplamaların Yenilenmesini veya Tamirini Gerektiren Durumlar

Agregaların Cilalanması

Yol yapımında kullanılmış olan mıcır, trafiğe veya sahada oluşacak gerilmelere karşı yeterli dayanımda değil ise agrega cilalanır ve kayma sürtünme katsayısı düşer. Bu durumda mıcır hizmet ömrünü tamamlamış olur. Çözüm olarak cilalanmaya karşı daha dayanıklı mıcır ile yeniden sathi kaplama yapılır.

Mıcır Kaybı Olması

Mıcır kaybının olması istenmeyen bir durumdur. Kaplamanın bölgesel olarak tamir edilmesini veya tamamen yenilenmesini gerektirir.

Mıcır kaybının nedenleri arasında;

- Sponsor-

• Soğuk havada imalat yapılması,
• Soğuk bitüm kullanılması,
• Yanlış kaplama tipi seçimi,
• Mıcırın temiz olmaması,
• Frenleme, ivmelenme,
• Yatay kurba ve yön değiştirmenin olduğu bölgeler olmasıdır.

Çatlama

Oluşacak çatlama nedenleri arasında bitümün sertleşmesi ve aşırı defleksiyonları vardır. Çatlak olan bölgelerden suyun girmesi ile yolun yapısının bozulması hızlanır. Çatlaklara onarım için zamanında  müdahale edilmez ise oyuklar meydana gelebilir.

Batma

Trafiğin oluşturduğu tesir ile mıcır, kaplama altı tabakaya batmaya zorlanır. Birden çok sathi kaplama yapılması ve aşırı bitüm kullanılması tabakaların stabilitesini bozar. Oluşacak su buharı bitümün yukarı doğru yükselmesine neden olur.

Kaplama Altı Tabaka Sorunları

Kaplama altındaki tabakanın yeterince sıkıştırılmamasından dolayı sathi kaplama yumuşak zemin içine doğru itilir. Sıcak karışım asfalt (BSK kaplama) 1 yıldan daha az süre önce yapılmışsa mıcırlar BSK içine batabilir. Çok sıcak havalarda da mıcırın BSK içine batması görülebilir. Üst tabakanın zayıf yapılması durumunda bünyesine suyu alması ile birlikte kısa sürede bozulmalar meydana gelir ve mıcırlar zayıf tabakaya batar.

- Sponsor -

Kusma veya Terleme

Bitümün yükselmesi veya mıcırların alt zemine batması sonucu bitümün sıcaklığın tesiri ile erimesiyle ortaya çıkar. Yüzeydeki fazla miktardaki bitüm su jeti aracılığı ile temizlenebilir.

Ondülasyon

Kaplama altı tabakanın yeterli miktarda ve homojen olarak sıkıştırılmamasından kaynaklanır. Ondülasyon sorunu sürüş konforunu olumsuz etkileyen bir durumdur. Kısmi bir bölümde meydana gelmiş ise silindirler ile düzeltilebilir. Genelinde bir sorun varsa yeniden kaplama yapılması gerekir.