Segregasyon kelime anlamı olarak ayrışma ve ayrılma anlamlarına gelmektedir ve inşaat işlerinde sıklıkla duyulan bir kavramdır. İnşaat terimi olarak segregasyon en basit açıklaması ile beton içindeki malzemelerin birbirinden ayrışması ve beton içindeki bütünlük özelliğinin kaybedilmesi olarak açıklanabilir.
Taze beton içindeki iri agrega tanelerinin harçtan ayrılması ve bir alanda kümelenmesi sonucunda bazı bölgelerde beton, farklı davranışlar ve dayanımlar gösterir. Beton içinde homojen yapının bozulması istenen bir durum değildir. Bu durum sonucunda beton karışımı içerisinde farklı mukavemet değerleri oluşabilir ve istenenden düşük mukavemet gösteren bazı bölgeler sorun teşkil edebilir.
Segregasyon Oluşmasının Sebepleri
Agreganın Özelliği
İri agreganın fazla olması ve en büyük agrega boyutunun 25 mm’den büyük seçilmesi, özgül ağırlık olarak iri ve ince agrega arasında çok fark olması, karışımda ince agreganın veya çimento miktarının az olması, agregaların yüzeylerinin düzgün ve yuvarlak geometride olmaması, yassı ve uzun kusurlu agrega miktarının fazla olması gibi sorunlar segregasyona yol açmaktadır.
Karışım Suyunun Aşırı Sulu veya Kuru Olması Sonucu Segregasyon Oluşması
Karışımın aşırı sulu veya kuru olarak yapılması betonda tanelerin ayrışmasına neden olur. Sulu ortamlarda iri agreganın çökelmesi veya eğik düzlem boyunca iri agregaların daha hızlı yol alması şeklinde gerçekleşir.
Betonun Şantiye Alanına Taşınma Süresi
Betonun yerleştirileceği şantiye alanına kısa bir mesafede betonun taşınması mümkünse betonda tanelerin ayrışması tehlikesi azdır. Eğer beton santrali uzak bir mesafede ise betonun taşınması transmikserler aracılığı ile yapılmalıdır.
Beton Dökümünde Yapılan Hatalar Sonucu Segregasyon Oluşması
- Betonun gereğinden daha yüksek bir noktadan dökülmesidir. Bu duruma neden olan ise büyük agregaların karışımın geri kalanına nazaran daha hızlı düşmesidir.
- Betonun oluktan geçirilerek dökülmesi, iletim yönünde değişiklikler yapılması ve bir engelle karşılaşması durumunda betonda ayrışma meydana gelebilir.
- Beton imalatında kullanılan agrega, çimento, su ve diğer malzemelerin yeterince karıştırılmamasından dolayı homojen yapı elde edilememesi.
- Beton dökümünde vibratör uygulamasına dikkat edilmemesidir. Gereğinden az veya çok yapılan vibratör ve şişleme de ayrışmalara neden olur. Betonda farklı mukavemet bölgelerinin meydana gelmesine sebep olur. Deprem yönetmeliğinde de açıkça belirtilen bu husus, vibratör kullanımının önemine dikkat çeker.
- İnşaatta segregasyon konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da beton karışımının slump değeridir. Dökülecek olan betonun slump değeri fazla olmamalıdır. Slump değeri artan beton karışımının akışkanlığı arttığı için tutucu özelliği de azalacaktır, bu nedenle de karışım içinde ayrılmalar meydana gelebilir.
- Bir diğer neden de donatı hesabında yapılmış olan yanlışlıklardır. Olması gerekenden daha sık biçimde olan donatılar nedeniyle vibrasyon işlemi yapılamaz ise bu durum da ayrışmaya sebep olabilir.
- Başka bir diğer etken de beton karışımına sonradan hesapsız bir şekilde su ilavesi yapılmasıdır. İşçilerin şantiyede beton karışımı yaparken göz kararı eklediği su da segregasyona sebep olabilir, bu nedenle kontroller sağlanmalıdır.
Paspayının Az Olması
Bir diğer önemli etken de pas payıdır. Paspayının olması gerekenden az olması ya da hiç bırakılmamış olması da ayrışmaya sebep olabilecek bir etkendir.
Segregasyonun Sonuçları
Segregasyon isminden de anladığımız bir şekilde beton karışımı içerisinde bütünlüğü bozar ve ayrışmalara sebep olur. Bu ayrışma sonucunda betonda bazı alanlarda düşük mukavemetler gözlenir, bazı alanlarda da olması gerekenden fazla mukavemet gözlenir, bu heterojenlik betonda istenmeyen bir durumdur. İri çakılların yığıldığı bölgelerde honeycombing adı verilen delikli görünümde bölgeler oluşur, bu bölgeler de betonu zayıflatır ve yabancı madde girişine açık hale getirir.
Segregasyon Tamiri Mümkün mü?
Segregasyon çözümü olarak, ayrışma olan yerlerde yeniden yapma gibi bir şey söz konusu olmadığı için ancak tamir harcı ile kapatılabilir.
Eğer betonda ayrışma kabul edilebilir ölçülerde değilse beton elemanın tamamen kırılıp yeniden dökülmesi gerekecektir. Tüm bu nedenler ve sonuçlar düşünüldüğü zaman segregasyon için önceden önlem almak onu tamir etmekten çok daha kolaydır. Beton karışımı hazırlanırken eklenebilecek katkılar ile de ayrışma olasılığı azaltılabilir.
