Hımış nedir; Ahşap dikme ve payandalardan taşıyıcı sistemi oluşan ve ahşap ara dolgu olarak çamur, taş, tuğla, kerpiç kullanılarak yapılan, kültürel mirasımızda önemli yeri olan yapılara verilen isimdir.
Hımış Yapı Çeşitleri
Hımış yapının tanımında da belirttiğimiz gibi yapı sisteminde taşıyıcı olarak ahşap, dolgu malzemesi için ise farklı malzemeler kullanılmaktadır. Kullanılan malzemeye göre birbirinden farklı hımış yapı çeşitleri meydana gelmiştir.
Farklı malzemeler ile yapılan bu yapı türlerini kısaca açıklayalım.
Dal ve Çamur Dolgu Kullanılarak Yapılan Sistemler
Düşey ahşap taşıyıcıların arası, sepet örgü biçiminde olacak şekilde ağaç dalları ile örülür. Taşıyıcı sistem ağaç ve dalları ile oluşturulduktan sonra her iki tarafı çamur ile sıvanarak imalat tamamlanır.
Taş Dolgu Kullanılarak Yapılan Sistemler
Ahşap karkas elemanlar arasına dolgu olarak taş malzeme kullanılmasıyla imalat gerçekleşir. Bağlayıcı madde olarak çoğunlukla çamur kullanılır.
Tuğla Dolgu Kullanılarak Yapılan Hımış Yapı Sistemleri
Ahşap karkas sistemi oluşturulmuş yapıda dolgu malzemesi olarak tuğlanın düz ya da eğik olarak yerleştirilmesi ile meydana gelmiştir.
Kerpiç Dolgu Kullanılarak Yapılan Hımış Yapı Sistemleri
Öncelikle ahşap karkası tamamlanmış olan yapıda ahşap karkas aralarının kerpiç bloklar ile doldurulması sonucu oluşur.
Kerpiç yapı, Anadolu’da ve başka ülkelerde elde edilen buluntu ve kazı sonuçlarına göre tarihte en eski yapı sistemlerinden birisidir. Ahşap sistemlerle birlikte kullanılan kerpiç sayesinde hafif yapılar meydana gelmiştir.
Kerpiç pek çok yönden insanların barınma ve diğer ihtiyaçları için avantajlı bir malzeme olmuştur. Kerpiçin yapı yapılacak yerde kolaylıkla hazırlanması, döküm işçiliğinin az ve ucuz olması, kalıplara döküldükten sonra duvar imalatında kullanılmasının kısa bir zamanda gerçekleşmesi dolayısıyla sıklıkla kullanılmıştır. Kerpiç malzemesinin duvar örgüsü ve dolgusu olarak kullanımı basittir. Neme karşı korunursa uzun süre dayanıklı olabilir.
Kerpiç yapılmasında önce toprak ve saman karıştırılarak çamur elde edilir. Elde edilen çamur bir gece dinlendirildikten sonra ertesi gün tekrar su ile karıştırılıp kalıplara dökülür. Kalıp hemen çıkarıldıktan sonra ikinci döküm için hazırlık yapılır. Kurumaya bırakılan kerpiç birkaç gün sonra çevrilir, 10 gün sonra kullanıma hazır hale getirilir.
% 30 – 40 arasında kil içeren topraklar kerpiç yapımı için idealdir. Ayrıca bitkisel toprak ve 3 cm den daha büyük taşlar bulunmamalıdır.
Hımış Yapıların Depreme Karşı Dayanıklılığı
Bir yapının dayanıklılığını etkileyen en önemli etkenler işçilik ve malzeme kalitesinin iyi olmasıdır. Bu tür yapılar genellikle kırsal alanlarda ve insanların gereksinimleri doğrultusunda bölgede bulunan yerel ustalar tarafından imal edilmektedir. Ahşap malzemenin esnek ve hafif olması, çok fazla miktarda düğüm noktası olması nedeniyle oluşabilecek imalat hataları kendi içerisinde dengelenmektedir.
Hımış yapılar depremin meydana getirdiği yatay kesme kuvvetlerini karşılamada ve deprem enerjisinin sönümlenmesinde oldukça başarılı olarak, yapının deprem etkisini az hazarla veya hasarsız olarak atlatabilmesini sağlamıştır.
Kullanılan kerpiç gibi dolgu malzemesi arasında oluşan sürtünme kuvvetleri sayesinde depremin enerjisi sönümlenmekte ve enerji birikmesi önlenmektedir.
Hımış yapılar genellikle kargir bir zemin kat üzerine yapılır. Bundan dolayı ağırlık merkezi yapının alt noktasında olur ve bu özelliği deprem esnasında devrilmemesini sağlamaktadır.
Bu tür yapılarda kare veya dikdörtgen kesitli planlar kullanıldığı için birleşimleri daha sağlam ve kolay yapılabilmektedir.
Ahşap karkas iskelet sistem meydana getirilirken çivi haricinde geçme teknikleri de kullanılmıştır. Bundan dolayı yapı sünek bir davranış göstererek kopma ve kırılmaların önüne geçilmiştir.
Hımış yapıların İzmit ve Bolu depremlerinde sağlam veya az hasar aldığı görülmüştür. Bundan dolayı can ve mal kaybı az olmuştur. Az hasar alan yapılar tekrar cephe ve sıva onarımı ile kullanılabilir hale gelmiştir.
(Ayrıca Bkz. Bir Evin Depreme Dayanıklı Olduğu Nasıl Anlaşılır?)
Hımış yapıların en büyük avantajlarından birisi betonarme veya çelik yapılara göre süneklilik özelliğinin daha fazla olmasıdır.
Hımış Bina (Ev) Örnekleri
