Hafriyat, bir şantiye alanındaki toprak, taş veya kayalık zeminlerde yapılan tüm kazı işlerini, kazınan malzemenin ve molozun taşınmasını ve müsade edilen belirli alanlara dökülmesi işlerini kapsayan faaliyetlerin tamamına verilen isimdir. Günümüzde modern makinelerle, gerekli güvenlik önlemleri alınarak hafriyat işleri yapılabilmektedir.
Yapılan kazı işlemlerinin nasıl yapılacağı ve dikkat edilmesi gereken kurallar teknik şartnamelerde, iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerinde belirlenmiştir. Belirlenen kurallara uyulması, uygun araç ve ekipman kullanılması, uzman operatör çalıştırılması son derece önemlidir.
Olası kazalar sonucu meydana gelecek yaralanma ve can kayıplarının önüne geçmek için ilgili şartname ve güvenlik önlemlerine dikkat edilmelidir ve hafriyat işlerinde uzmanlaşmış firmalar ile çalışılmalıdır.
Karayolu, demiryolu, baraj, bina inşaatı ve madencilik gibi farklı alanlarda hafriyat işleri yapılmaktadır.
Harfiyat mı Hafriyat mı? TDK’na Göre Doğru Kullanımı
Günlük kullanımda yanlış yazılan ve telaffuz edilen bir kelimedir. TDK’na göre harfiyat değil hafriyat olarak kullanımı doğrudur. Arapça hafriyyat kelimesinden Türkçe’ ye geçmiş olan kelime toprağı kazma, kazı anlamlarına gelmektedir.
Hafriyat Döküm Sahası Ne Demektir?
Kazı sonucu çıkan malzemenin ve molozların dökülebilmesi için belediyeler tarafından belirlenmiş alanlara döküm sahası denilir. Döküm sahası yerleri ilgili belediyelerin web adreslerinden öğrenilebilir.
Hafriyat İşlerinde Olası Tehlikeler
Olası tehlikeler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.
- Kazı şevlerinin çökmesi,
- Kazı alanı içerisinde çalışan insanların üzerine malzeme düşmesi,
- Hafriyat sahasına insan ve araçların düşme tehlikesi,
- Herhangi bir teçhizattan insanların zarar görmesi,
- Yeraltında bulunan elektrik ve doğalgaz vb. tesisat ile temas edilmesi,
- Çalışma alanında bulunan iş makinaları ile temas olması,
- Görevli olmayan kişilerin inşaat sahasına izinsiz girişi,
- Gerçekleşmesi beklenmeyen olaylar ( savaş zamanından kalan patlayıcı mühimmat, zemin boşluklarının çökmesi, yer altındaki zehirli hayvanlar vs.)
Belirtilen tehlikeler göz önünde bulundurulmalı ve gerekli önlemler önceden alınmalıdır.
Hafriyat Yapılmasında Tehlikelere Karşı Alınabilecek Önlemler
- Kazı bölgesindeki zeminin tutuculuğu ve karakteristiğinin belirlenmesi için zemin etüdü yapılmalıdır. Zeminin durumuna göre gerekli önlemler alınmalıdır.
- Zemin etüdüne göre kazının çökmemesi için kazı kenarlarına şev verilmelidir.
- Şevlerin zemini tutmaması gibi durumlarda yanal yüzeyler; çelik, kereste gibi malzemelerle desteklenerek iksa yapılmalıdır.
- 150 santimetreden derin kazılar için işçilerin kazı sahasına güvenli bir şekilde girip çıkabilmeleri için el merdiveni bulundurulmalı ve/veya yollar yapılmalıdır. İnip çıkmak için iksa için alınan tertibat ve destekler kullanılmamalıdır.
- Hafriyat yapılmasında toprak stok alanı mevcutsa sahaya yakın bir yerde seçilmemelidir. Gerekli durumlarda stok alanı etrafına bariyer yapılmalıdır.
- Çalışma sahasında mutlaka baret ve yelek gibi kişisel koruyucu donanım kullanılmalıdır.
- Kazı alanına insanların düşmesini engellemek maksadı ile gerekli önlemlerin alınması gerekir. 2 metre veya daha derin kazılarda saha kenarına bariyer ve bant çekilmelidir.
- Çalışma sahasına araçların yaklaşması yasaklanmalıdır.
- Kazı alanına giriş çıkışlar kontrol altına alınmalıdır. Giriş çıkış yolları belirlenmeli ve insanlar buralardan gitmelidir.
- Çalışma sahası içerisindeki iş makinelerinden en az 20 metre uzak durulmalıdır.
- Operatörlerin iş makinesini kullanabileceğine dair belge ve eğitimlerinin bulunması gerekir.
- Şantiye sahası içinde 10 km/h hız sınırına uyulmalıdır.
- Yağışlardan sonra kazı sahası kontrol edilerek olası tehlikelerin önüne geçilmelidir.
- Kazı sahasındaki rampada sadece tek bir aracın olmasına müsaade edilmelidir.
- İşaretçi bulundurulmalıdır. Fişçi ve işaretçi güvenli mesafede görev yapmalıdır.
- İş makinesi ile insan taşınmasına izin verilmemelidir.
- Arızalı ve bakımı yapılmamış makineler kullanılmamalıdır.
- İş makinelerinin güvenli yerlerde park edilmesine dikkat edilmelidir.
- İş makinelerinin ikaz sistemleri çalışır durumda olmalıdır. (Geri vites, ikaz lambası vs.)
- Makinelerin bakımı çalışır halde yapılmamalıdır.
- Makinelerin yakıt ikmalinde ateşle yaklaşılmamalıdır.
- Hafriyat çalışmalarında yakındaki yapıların zarar görmeyeceğinden emin olunmalıdır. Olası zarar durumu mevzu bahis ise geçici destek önlemlerinin alınması lazımdır.
- Hafriyat öncesi yer altı kabloları belirlenmeli ve oluşacak zararlara karşı önlem alınmalıdır.
- Kazı alanında yılan, akrep gibi zehirli hayvanların popülasyonu fazla ise bunların kaçırılması için gürültü, titreşim, anız yakma, zirai ilaçlama gibi önlemler alınmalıdır. Revirde zehirlenmeye karşı gerekli serumlar bulundurulmalıdır.
Hafriyat Araçları
Damperli Kamyon – Hafriyat Kamyonu
Damperli kamyonlar çıkan malzemelerin ve molozların taşınmasında ve döküm sahasına boşatılmasında kullanılırlar. Büyüklüklerine ve yaptıkları işlere göre farklı türleri vardır.
Bunlar;
- Damper uzunluğu 5-6 m, genişliği 2,5 metre olan araç üstü damperli kamyonlar,
- Damper uzunluğu 8-9 m, genişliği 3,5 metre olan dev damperli kamyonlar,
- Küçük ve taşıması zor olan parçalı hafriyatları taşıyan küvet tipi kamyonlar,
- Kaya gibi ağır kütleli malzemeleri taşıyamaya yarayan dayanıklı kamyonlar olarak sıralanabilir.
Loder ( Yükleyiciler)
Loder iş makinesinin arka ve ön tarafında bulunan çeşitli özelliklere sahip kovalar, kazım ve yükleme işlerinin yapılmasına olanak tanımaktadır. Arka kısmında bulunan kova kazım işinde kullanılırken, ön kısımdaki kova kısmı ise kazım, düzleme ve özellikle de yükleme amacıyla kullanılmaktadır. Kazı yapılacak alanın durumuna göre lastik tekerlekli veya paletli iş makineleri kullanılır.
Buldozer
Buldozer, ön tarafında düşey yatay hareket edebilen itici, kazıcı kepçe ve bıçak monte edilmiş paletli bir iş makinesidir. Ön tarafındaki kepçenin aşağı yukarı hareketi hidrolik mekanizma ile gerçekleştirilir. Kazı yapılacağı zaman önde bulunan kova zemin seviyesinin bir miktar aşağısında tutulur. Alt tarafında bulunan kesici bıçaklar toprağı parçalayarak kazır. Kepçe kısmı ile kazınan toprağı sürükleyebilir. Sığ kazı, yakın mesafe toprak taşıma, kamyonların döktüğü toprağı dağıtma, ağaç sökme, kaya çıkarma, araç kurtarma, zemin düzeltme gibi işlerde kullanılır.
Skreyper
Skreyper, sert zeminlerin gevşetilmesine, bu gevşetilen zeminin kazısının yapılmasına ve kazı ardından hafriyat taşınmasında kullanılan bir iş makinesidir.
Greyder
Mekanik ve hidrolik olarak öne, arkaya, aşağı ve yukarı eğilebilen 3-4 metrelik bir bıçak taşıyan iş makinesidir. Bıçak ön ve arka tekerlek arasında bulunur. Sıyırdığı malzemeyi sağa ve sola doğru dağıtabilir. Genellikle açılan yolların son düzeltme işlerinde kullanılır.
Ekskavatör
Ekskavatör, genel olarak çalışma esnasında yapılabilecek kaldırma ve kazı işlerinde, işin daha hızlı ve iyi bir şekilde yapılmasını sağlayan önemli bir makinedir. Çalışma sistemi hidrolik yağ basıncı ile gerçekleşen bu makineler, inşaat sektöründe geçmişe nazaran işlerin tartışılmaz oranda hızlı ve daha iyi bir şekilde yapılmasına yardımcı olmaktadır. İş verimliliğinin artırılması noktasında önemli faydaları bulunan ekskavatörler, işin yüküne göre farklı özelliklere sahip olduğu gibi boyut ve ağırlıkları da değişmektedir. Paletli veya lastik tekerleklik modelleri mevcuttur.
Delici Makineler
Sert kayaların hafriyatının yapılmasında kullanılan hidrolik delici iş makineleridir. Kayaların delinerek dinamitlenmesi ve daha sonra hafriyatının yapılabilir olması mümkün olur.
Sıkıştırma İşlemi Yapan Makineler
Yığılan toprağın sıkıştırılması için kullanılan, düz ayaklı, lastik tekerlekli, keçi ayaklı silindir ve titreşimli silindir gibi makinelerdir.
Madenlerde Kullanılan Kazıcılar
Madenler için üretilmiş özel amaçlı tünel kazıcılar kullanıldığı gibi açık madenlerde çok büyük döner kepçeli kazıcılar da kullanılır.
Bu Yazıyı Paylaş!