Drenaj; yapıya zararı olan yer altı ve yer üstü sularının yapıdan uzaklaştırılması için yapılan sistem ve çalışmalara verilen addır. Yağmur ve kar gibi yer üstü suları ile yer altı suları yapı için oldukça zararlı etkilere sahiptir. Bu zararlı etkileri ortadan kaldırmak için suyun yapıdan uzaklaştırılması, bir yerde toplanması ve yer altı su seviyesinin düşürülmesi gerekmektedir. Drenaj tabakası, drenaj boruları, kontrol ve bakım rögarları ile yapılan su tahliye sistemleri ile suyun yapıdan uzaklaştırılması sağlanmalıdır.
( Beton hasar etkenleri – Beton yüzey kusurları ile ilgili makalemizde suyun ve diğer zararlı maddelerin beton ve çelik üzerinde zararlı etkilerinden bahsetmiştik.)
Drenaj Yapılmasının Nedenleri
Suyun zararlı etkilerinden korunmak için yapının temeline, subasman ve bodrum kat perde yüzeyine su yalıtımı yapılmaktadır. (Subasman ile ilgili detaylı bilgi)
Bohçalama adı verilen su yalıtımında amaç suyun yapıya vereceği zararın önüne geçmektir. (Su yalıtımı ile ilgili hazırlamış olduğumuz içerikte bahsetmiştik.)
Bir yapıda yapılan su yalıtımı tek başına yeterli olmamaktadır. Yeraltı su seviyesinin yükselmesi ile yapıda oluşan su basıncı ve nem miktarındaki artışın ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Su yalıtımında yapılan işçilik hataları veya zaman içerisinde yalıtımda oluşabilecek hasarlar neticesinde yapının suyun zararlı etkilerine maruz kalması kaçınılmazdır. Suyun ortamdan uzaklaştırılması yapının uzun süre hizmet vermesi bakımından oldukça önemlidir.
Çoğu binanın bodrum katında oluşan nem sorunlarının asıl sebeplerinden birisi de su tahliye sisteminin yapılmamasıdır. Suyun tahliye edilmemesinden dolayı oluşacak su basıncından dolayı bodrum katlar su almaktadır. Yetersiz yalıtım sistemi, kalitesiz işçilik ve zaman içerisinde oluşabilecek izolasyon sorunları bu etkiyi artırmaktadır.
Drenaj sistemi yapılmasının diğer bir sebebi de suyun oluşturacağı hidrostatik basınç etkisinin ve suyun donma çözülme sonucu vereceği zararın bertaraf edilmesidir.
(İstinat duvarları ile ilgili makalemizde istinat duvarlarında drenaj yapılması konusunu işlemiştik.)
Ayrıca yapılma nedenlerinden bir diğeri de çevredeki sel ve toprak kaymalarının önüne geçmektir.
Drenaj sistemi tek başına yalıtım için yeterli olmamaktadır. Yapı için yapılacak su yalıtımı ile birbirini tamamlayan bir sistem olarak düşünmek doğru olur.
Drenaj Yapılması Ne Zaman Gerekli Olur?
Yeraltı seviyesinin düşük olduğu ve zemin yapısının geçirgen olduğu durumlarda yapılması gerekmez. Bu tür zeminlerin geçirgen yapısı sayesinde suyun yapıya önemli bir etkisi olmadan kolaylıkla tahliye olur. Doğal zeminlerde geçirgen yapı özelliğini koruyorken sonradan yapılacak kazı ve dolgu işleri sonucu bu özellik ortadan kalkmaktadır. Bu yüzden su tahliye sisteminin yapılarda ihmal edilmemesi gerekir.
Yapılan bu sistem ile birlikte yer altı suları azalır, temel alt kotundan daha aşağı seviyelere indirilir. Böylelikle temel, subasman, bodrum kat imalatları ve su yalıtımı kuru ortamda yapılabilir hale gelir.
Drenaj Borusu Nasıl Döşenir? Nasıl Yapılır?
Drenaj sistemi görevini yaptığı sürece yapının hizmet ömrü de buna paralel olarak artacaktır. Bundan dolayı yapının hizmet ömrü boyunca yapılacak su tahliye sistemi, işlevini yerine getirmelidir.
- Zemin cinsine, mevsimsel yağış miktarına ve projeye göre bu iş için özel olarak üretilmiş delikli drenaj borusunun çapı belirlenir.
- Yapının temelinin etrafı temel alt kotundan 30 cm aşağıda olacak şekilde kazılır. Kazı işlemi suların toplanacağı yağmur suyu hattına doğru eğimli bir şekilde olmalıdır.
- Kazı yapılan kısım temizlendikten sonra yaklaşık 20 cm kadar mıcır doldurulur. Mıcır kalınlığı suların tahliyesini gerçekleştirecek büyüklükte olmalıdır. Mıcır doldurma işlemi makine ile yapılabilir ama en son düzenleme için insan gücünden faydalanılmalıdır.
- Serilen mıcır üzerine geotekstil keçe bırakılır. Geotekstil keçenin görevi boru etrafında suların tahliyesi için gerekli olan deliklerin zamanla tıkanmasının önüne geçmek içindir.
- Serilen geotekstil keçe üzerine tekrar yaklaşık 5 cm kadar mıcır serilir.
- Mıcırın üzerine drenaj borusu yerleştirilir ve üzerine tekrar yaklaşık 5 cm kadar mıcır serilir.
- Daha sonra serilen keçenin iki ucu birleştirilir. Üzerine bir miktar daha mıcır serilir.
- Böylelikle boru etrafı tamamen mıcır ve geotekstil keçe ile kaplanmış olacaktır.
- Borular bir rögarda toplanmalı ve yağmur suyu hattına bağlanmalıdır.
- Binanın temel, subasman ve bodrum kat perdeleri etrafında geçirimli bir toprak tabakası ile dolgusunun yapılması gerekir.
- Yapılan dolgunun izolasyona zarar vermesini engellemek için dolgu ile perde arasına xps yerleştirilir.
Drenaj Çeşitleri
Geçici
Yapının grobeton, temel, perde ve izolasyon işlerinin yapılabilmesi için suyun geçici olarak tahliye edilmesidir. Suyun tahliye edilmesi ile birlikte kuru bir zemin elde edilir. Uygulama şekli yapının daha alt zemin seviyelerinde bir çukur açılarak yapılır. Çukura biriken sular pompa vasıtası ile tahliye edilir.
Kalıcı
Kalıcı sistem çevresel ve alansal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Her iki sistemde de amaç suyun tahliyesini sağlamak, yapıya zarar vermesini önlemektir. Çevresel olan sistem binanın temeli etrafında, alansal olan ise zemine oturan döşeme altında yapılır. Alansal su tahliye sistemi çevresel drenaj sistemine bağlanır.
Drenaj Sisteminin Uygulandığı Sektörler
- İnşaat
- Peyzaj Mimarlığı
- Tarım
- ve Madencilik sektöründe uygulanır.
