Asma köprü, geniş açıklıklara sahip olması ve köprü altı kullanım alanının kolaylık sağlaması bakımından ekonomik mühendislik yapılarıdır. Geniş açıklıkları kolaylık katetmek noktasında önemli avantaja sahip olsa da çok esnek olması ve trafik yükü karşısında büyük bir çökmenin meydana gelmesine sebebiyet verebilir.
Bu tip bir köprünün yapım maliyetinin yüksek olması ve kendi alanındaki lojistik önemi göz önüne alındığında, bu tip mühendislik yapısının yapısal özelliklerinin iyi belirlenmesi gerektiği açıktır. Asma köprü kule, kablo, asma halat, ankraj ve köprü tabliyesinin ana unsurlarını oluşturur. Kuleleri destekleyen temellerin suya inşa edilmesi gerektiğinde, pahalı ve zor oldukları için giderek daha önemli hale geliyorlar.
Köprüler, eski çağlardan beri insanların hayatını kolaylaştıran en önemli yapılardan biridir. Uzun zaman önce köprüler, insanların nehirleri, hatta kıtaları ve derin vadileri geçmelerine olanak sağlayan ve birbirleriyle bağlantı kurmak için kullanılan yapılardı. Uzun zaman önce yapılan köprüler ahşap ve yığma malzemelerden yapılmıştır.
Dar, açıklığı küçük ve taşıma kapasitesi küçüktür. Zamanımızda ise bu köprülerin yerini çelik ve betonarme köprüler almıştır. Bu amaçla geniş açıklıklara ve ağır yüklere dayanabilecek çelik ve betonarme köprüler yapılmaktadır. Asma köprü yapılırken önce kule ve ankraj sistemi uygulanır. Kule inşaatı tamamlandıktan sonra ana kablo çekilir. Ana kabloyu çektikten sonra askı ana kabloya bağlanmalıdır. Vinç yardımıyla ana açıklığın ortasından başlanmalı ve kademeli olarak güverte iki uca da monte edilerek işlem tamamlanmalıdır.
Asma köprüler tek, iki ve üç açıklıklı iki kuleli veya çok açıklıklı üç kuleli veya çok kuleli olarak inşa edilir. Üç açıklıklı asma köprüler en yaygın olanlarıdır. Çok açıklıklı bir asma köprüde, yük durumuna bağlı olarak kule tepesinin yatay yer değiştirmesi artabilir, bu nedenle bu yer değiştirmeyi kontrol etmek için önlemler alınması gerekebilir.
Asma köprüde kullanılan ana kablo paralel bükülü tellerden oluşan bir kablodur. Sapan, güverte takviye kirişini taşır ve yükü kuleye aktarır. Askı halatı dikey veya çapraz olabilir. Genellikle asma köprünün dikey bir süspansiyonu vardır. Severn Köprüsü’nde, köprü güvertesinin sönümünü artırmak için çapraz süspansiyon kullanılmıştır. Bazen daha güçlü bir yapı elde etmek için dikey ve çapraz askılar bir arada kullanılabilir.
Asma Köprü Gelişimi Süreci
Asma köprülerin gelişmesinde en büyük etken kuşkusuz çeliğin üretimi ve kullanımıdır. El yapımı ipler zamanla bambu ağaçlarını aşındırdığı için eski köprüler sürekliliği sağlayamadı.
18. yüzyılın sonunda, Sir Humphrey David tarafından geliştirilen yöntem, yapıları imal etmek için demir kaynağı kullanmaya ve asma köprüler için kalın çelik çubuklar tasarlamaya başladı.
1834 yılında Almanya’da doğan Dr. Albert tarafından tasarlanan çelik kablo, taşıyıcı sistem bileşeni olarak kullanıldı. 1841 yılında John Roebling tarafından geliştirilen kablo sarma yöntemi de kullanılarak daha uzun ve daha güçlü kablolar üretilmeye başlandı.
Bu gelişmelerin ışığında Japonya’da, Kobe şehri ile Awaji adasını birbirine bağlayan Akashi Kaikyo Köprüsü inşa edildi. Akashi Kaikyo Köprüsü, 1991 metre uzunluğa ve 282,8 metre yüksekliğe ulaşması ile dünyanın en büyük asma köprüsü unvanını aldı.
Asma Köprülerin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
1800’lerden sonra asma köprülerin popülaritesi giderek arttı. Diğer köprü türlerine göre oldukça avantajlı olmaları asma köprülere olan ilgiyi artırdı.
Daha uzun aralıklarla inşa edilebilir olması, daha az malzeme ve daha düşük maliyet anlamına gelmekte ve bu özelliği en büyük avantaj olarak gösterilmektedir. Ek olarak köprünün yapısına uzun araç yerleştirme ve şerit ekleme maliyeti daha düşüktür. Ancak, bu sistemin dezavantajları da bulunmaktadır.
Demiryolu döşeme daha zahmetli ve pahalıdır. Rüzgar kuvveti, gelgit mesafesi, gelgit hızı ve frekansı gibi çevresel faktörler hesaplanmalı ve buna göre köprü çok güçlü ve dayanıklı ürünlerden yapılmalıdır.
Tüm bunlar göz önüne alındığı zaman oldukça yararlı ve sağlam yapılar olan asma köprü sistemleri sıklıkla tercih edilen yapılar olarak günümüzde kullanılmaktadır.
Dünyanın En Uzun Asma Köprüleri
Dünyanın en uzun 10 asma köprüsü ise şunlardır.
- Japonya’nın Kobe şehrinde inşa edilen Akashi Kaikyo Köprüsü. 1991 metre açıklığa sahip köprü 1988 yılında yapılmıştır.
- Osman Gazi köprüsü. Yapım yılı 2016, köprü açıklığı ise 1550 metredir.
- İngiltere’de 1981 yılında yapılan Humber Köprüsü.
- 1408 m köprü açıklığına sahip ve 2016 yılında yapımı biten Yavuz Sultan Selim köprüsü
- Amerika’nın Newyork şehrinde 1298 m açıklığa sahip, 1964 yılında yapılan Verrazano köprüsü.
- Yine Amerika’da yapılan Golden Gate köprüsü. Köprü 1937 yılında yapılmıştır ve 1280 m açıklığı vardır.
- Mackinac köprüsü. Amerika’da 1957 yılında yapılan köprünün açıklığı 1158 metredir.
- Sekizinci sırada yine ülkemizden bir köprü. Fatih Sultan Mehmet köprüsü 1988 yılında yapılmıştır. Köprü açıklığı 1090 metredir.
- 15 Temmuz Şehitler Köprüsü. 1074 metre açıklığı vardır ve 1973 yılında imalatı bitmiştir.
- George Washington Köprüsü. 1067 metre köprü açıklığına sahiptir. 1931 tarihinde inşası tamamlanmıştır.
Bunlara ilave olarak Çanakkale köprüsü 18 Mart 2022 yılında tamamlanarak 1. sıraya geçmiştir.
Çanakkale Köprüsü;
- 2023 metre orta açıklık,
- 770’er metre yan açıklıklar ve
- 365 ve 680 metrelik yaklaşım viyadükleri ile beraber toplam uzunluğu 4.608 metre olacaktır.
Asma Köprü Orta Açıklık Nedir?
1915 Çanakkale köprüsünün açılması ile birlikte orta açıklık nedir?, köprü orta açıklık nedir? gibi sorular sıklıkla sorulmaya başladı. Görselden de anlaşılacağı gibi köprü orta açıklık veya orta açıklık olarak bahsedilen kısım köprünün iki ayak aralığındaki mesafedir. Çanakkale Köprüsü orta açıklık mesafesi 2023 m’dir.
1915 Çanakkale Köprüsü Özellikleri
1915 Çanakkale Köprüsü tasarımında pekçok incelik bulunuyor. Bunları maddeler halinde sıralayalım.
- Çanakkale Savaşları’nı simgelemesi için köprünün ayakları denizin üzerinden 318 metre olarak yapılmıştır. Bu haliyle Eyfel Kulesi’ni (Eyfel Kulesi 300 m) geçmiş bulunmaktadır. Denizde dip derinliği ile birlikte bu rakam 334 metre olmuştur.
- Köprü orta açıklığı Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. kuruluşu olan 2023 yılına istinaden 2023 metre olarak yapıldı.
- 1915 Çanakkale Köprüsü’nün kule ve bağlantıları kırmızı ve beyaz renkte yapılmıştır. Türk Bayrağının kırmızı ve beyaz rengi kule ve bağlantılara verilmiştir.
- Her iki yakada bulunan kulelerin üst kısmı Seyit Onbaşı’nın Çanakkale Savaşları’nda namluya sürdüğü top mermisi şeklinde yapılmıştır.
- Orta açıklığı 2023 metre,
- 770’er metre yan açıklıklar,
- 365 ve 680 metrelik yaklaşım viyadüğü
- Toplam uzunluk 4 bin 608 metredir.
